درمان آسیب دیدگی نخاعی بستگی به نوع و شدت آسیب دیدگی، محل و میزان آسیب، وضعیت عمومی فرد و عوامل دیگر دارد. ابتدا باید فرد تحت مراقبت پزشکی قرار گیرد تا وضعیتش مورد ارزیابی قرار گیرد. سپس، برنامه‌ای درمانی شخصی‌سازی شده توسط تیم درمانی شامل فیزیوتراپی، توانبخشی، مشاوره روانشناختی، و داروهای مورد نیاز ممکن است به فرد تجویز شود.
آسیب نخاعی یکی از مشکلات بدنی مهم است که باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی می‌شود. این آسیب به دلیل افزایش سن، آسیب به نخاع و گردن، یا بیماری‌های مانند آرتریت می‌تواند به وجود آید.
در صورت بروز آسیب شدید و فلج شدن، برای سهولت در درمان آن، باید به محل بروز آسیب و شدت آن توجه کرد. درمان قطعی نخاع هنوز امکان‌پذیر نیست، اما درمان‌های توانبخشی به بسیاری از افراد کمک می‌کند.
اگر آسیبی در این قسمت رخ دهد، عملکرد حسی – حرکتی از شانه به پایین با نقص شدید مواجه می‌شود، به‌طوری‌که توانایی تکلم، تنفس، کنترل سطوح مختلف را از دست می‌دهید.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر به انواع آسیب‌های نخاعی و درمان آن می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
آسیب دیدگی نخاعی چیست؟
آسیب نخاعی یک اختلال در عملکرد طناب نخاعی است که می‌تواند به سبب انفجار، حادثه، اتفاق یا بیماری رخ دهد.
این اختلال در عملکرد طناب نخاعی به دلیل فقدان اتصال بین مغز و جانبی بدن ممکن است. این اختلال بسته به درجه آسیب و محل آن باعث می‌شود که فرد قادر به حرکت بدنی خود نباشد یا تنفس خود را مشکل داشته باشد. در صورتی که فرد دچار آسیب سر یا گردن شود، نیازمند بررسی فوری پزشکی برای احتمال آسیب نخاعی است.
آسیب دیدگی نخاعی می‌تواند منجر به اختلالات حسی، حرکتی، تنفسی و کنترل مثانه و روده شود. افراد مبتلا به آسیب دیدگی نخاعی ممکن است با مشکلاتی مانند فلج، کاهش حس، مشکلات تنفسی، مشکلات گوارشی و اختلالات در کنترل مثانه و روده روبه‌رو شوند.
این وضعیت نیازمند مراقبت‌های ویژه، توانبخشی و پشتیبانی متخصصانه است تا افراد بتوانند بهبود یابند و به حداکثر امکانات زندگی خود دست یابند.
انواع آسیب دیدگی نخاعی
آسیب نخاعی (SCI) به هر نوع ضربه یا جراحت به نخاع گفته می‌شود که به عملکرد آن آسیب می‌رساند. نخاع، رشته عصبی بلند و ظریف است که از مغز تا انتهای کمر امتداد دارد و پیام‌های حیاتی را بین مغز و بقیه بدن منتقل می‌کند.
آسیب نخاعی می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی شود، از جمله مواردی که از دست دادن حرکت و حس، اختلال در عملکرد مثانه و مشکلات امنیتی و درد مزمن می‌شوند. شدت، نوع آسیب و محل آن بستگی دارد.
انواع کلی آسیب نخاعی:
- کامل: در این نوع آسیب، تمام عملکرد حسی و حرکتی در زیر سطح آسیب از بین می‌رود.
- ناقص: در این نوع آسیب، برخی از زیر عملکرد حسی و حرکتی در سطح آسیب حفظ می‌شود.
انواع آسیب نخاعی بر اساس محل:
- گردنی: این نوع آسیب در ناحیه گردن می‌دهد و می‌تواند به فلج چهار اندام (تتراپلژی) یا فلج دو اندام تحتانی (پاراپلژی) تبدیل شود.
- سینه‌ای: این نوع آسیب در ناحیه قفسه سینه رخ می‌دهد و معمولاً به پاراپلژی می‌شود.
- کمری: این نوع آسیب در ناحیه کمر رخ می‌دهد و ممکن است به پاراپلژی یا فلج یک پا (مونوپلژی) شود.
- خاجی: این نوع آسیب در ناحیه خاجی (انتهای ستون فقرات) رخ می‌دهد و معمولاً به مشکلات عملکرد مثانه و می‌شود.
مکانیسم های آسیب نخاعی:
- فشار: این شایع‌ترین نوع آسیب نخاعی است و زمانی رخ می‌دهد که شیء سختی به نخاع فشار وارد می‌کند، مانند تصادف در رانندگی یا سقوط.
- کشش: این نوع آسیب زمانی رخ می‌دهد که کشیده یا پاره شود، مانند تصادفات ورزشی یا غرق شدن.
- ایسکمیک: این نوع آسیب زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به نخاع مسدود می‌شود، مانند سکته نخاعی می‌شود.
- این نوع آسیب زمانی رخ می‌دهد که جسمی تیز مانند چاقو یا گلوله به نفوذ می‌کند.
راه‌های تشخیص آسیب دیدگی نخاعی
تشخیص دقیق آسیب دیدگی نخاعی (SCI) برای تعیین شدت آسیب، یافتن بهترین روش درمانی و پیش بینی پیامدهای بلندمدت است.
در اینجا مراحل کلیدی تشخیص آسیب نخاعی شرح داده شده است:
- معاینه فنی:
پزشک متخصص اعصاب یا جراح مغز و اعصاب با معاینه دقیق بیمار، علائم عصبی را ارزیابی می‌کند. این معاینه شامل موارد زیر می‌شود:
- بررسی هوشیاری: برای اطمینان از اینکه آیا فرد هوشیار است و به سؤالات پاسخ می‌دهد.
- آزمایش عضلانی: برای قدرت برتر در اندام‌های و تحتانی.
- آزمایش رفلکس‌ها: برای بررسی رفلکس‌های عمیق و سطحی که نشان‌دهنده عملکرد عصبی هستند.
- آزمایش حس: برای بررسی حس لامسه، درد، دما و موقعیت در اندام‌های فوقانی و تحتانی.
- بررسی عملکرد مثانه و روده: برای بررسی بی اختیاری یا احتباس بیماری و مدفوع.
- آزمایش های تصویربرداری:
آزمایش‌های تصویربرداری به پزشکان کمک می‌کنند تا محل و آسیب شدید نخاعی را به طور دقیق مشخص کنند. رایج‌ترین آزمایش‌های تصویربرداری عبارتند از:
- MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی): این روش تصاویر دقیق از نخاع، ریشه‌های عصبی و استخوان‌های ستون فقرات می‌دهد.
- CT اسکن (توموگرافی کامپیوتری): این روش تصاویری از استخوان‌ها و بافت‌های نرم ستون فقرات را می‌دهد.
- سایر آزمایش‌ها:
در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای کمک به تشخیص آسیب نخاعی انجام شود، مانند:
- آزمایش‌های الکترودیاگنوستیک (EMG): این آزمایش فعالیت‌های الکتریکی موتور و اعصاب را بررسی می‌کند.
- آزمایش‌های هدایتی عصبی: این آزمایش سرعت انتقال پیام‌های عصبی در امتداد اعصاب را اندازه‌گیری می‌کند.
- جمع آوری اطلاعات:
پزشک همچنین پزشکی بیمار، مکانیسم آسیب و علائم را به طور کامل بررسی می‌کند.
تشخیص نهایی:
بر اساس نتایج معاینه، آزمایش‌های تصویربرداری و سایر آزمایش‌ها، پزشک متخصص می‌تواند نوع، محل و شدت آسیب نخاعی را تشخیص دهد.
درمان آسیب دیدگی نخاعی
پیشرفت‌های جدید در درمان‌ها با گزینه‌هایی مانند پروتزها و داروهایی که پتانسیل بازسازی سلول‌های عصبی یا بهبود عملکرد اعصاب آسیب‌دیده نخاع را دارند، امیدوارکننده است.
در حال حاضر، هدف اولیه درمان آسیب نخاعی، جلوگیری از آسیب بیشتر و حمایت از افراد در ازسرگیری یک سبک زندگی فعال و رضایت بخش است.
اقدامات اضطراری
مراقبت فوری پزشکی برای کاهش عواقب آسیب سر یا گردن بسیار مهم است؛ بنابراین، درمان آسیب نخاعی اغلب از محل حادثه شروع می‌شود.
امدادگران اورژانس معمولاً با استفاده از یک یقه گردن سفت و یک برانکارد سفت و سخت هنگام انتقال به بیمارستان، ستون فقرات را به شیوه‌ای ملایم و سریع محکم می‌کنند.
مراحل اولیه درمان آسیب دیدگی نخاعی
مراحل اولیه درمان شامل اولویت‌های زیر در اورژانس است:
- حفاظت از عملکرد تنفسی.
- جلوگیری از شوک.
- بی حرکت کردن گردن برای جلوگیری از آسیب بیشتر به نخاع.
- کاهش عوارض احتمالی، مانند احتباس مدفوع یا ادرار، شرایط تنفسی یا قلبی عروقی و لخته شدن خون سیاهرگ های عمقی.
افراد مبتلا به ضایعات نخاعی معمولاً برای درمان جامع در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند. از طرف دیگر، آنها ممکن است به یک مرکز تخصصی آسیب نخاعی منطقه‌ای منتقل شوند.
این مراکز دارای یک تیم چند رشته‌ای متشکل از کارشناسان ماهر در مدیریت آسیب‌های نخاعی هستند.
این تیم ممکن است شامل جراحان مغز و اعصاب، جراحان ارتوپد، متخصصان مغز و اعصاب، پزشکان، متخصصان توانبخشی، روانشناسان، پرستاران، درمانگران و مددکاران اجتماعی باشد.
داروها:
متیل پردنیزولون (Solu-Medrol) که به صورت داخل وریدی تجویز می‌شود، در گذشته به عنوان یک مداخله درمانی پس از آسیب نخاعی استفاده می‌شود.
با این حال، مطالعات اخیر نشان داده است که این دارو دارای عوارض جانبی بالقوه‌ای مانند لخته شدن خون و ذات‌الریه است که بیشتر از مزایای آن است. در نتیجه، متیل پردنیزولون دیگر برای استفاده معمول در درمان آسیب نخاعی توصیه نمی‌شود.
بی‌حرکتی:
در مواردی که نیاز به تراز یا تثبیت ستون فقرات است، ممکن است کشش ملایم لازم باشد. این فرایند شامل کشیدن تدریجی سر برای ایجاد تراز مناسب ستون فقرات است که می‌تواند با استفاده از یک یقه نرم گردن یا یک بریس تسهیل شود.
جراحی:
مداخله جراحی اغلب برای از بین بردن قطعات استخوان، اجسام خارجی، فتق دیسک یا مهره‌های شکسته که ممکن است به ستون فقرات فشار وارد کنند ضروری است. جراحی همچنین می‌تواند به تثبیت ستون فقرات کمک کند و در نتیجه درد یا عوارض احتمالی را کاهش دهد.
درمان‌های تجربی:
محققان در حال حاضر در حال بررسی روش‌های نوآورانه برای توقف مرگ سلولی، تنظیم التهاب و تحریک بازسازی عصبی هستند. به عنوان مثال، کاهش قابل توجه دمای بدن – وضعیتی که به عنوان هیپوترمی شناخته می‌شود – برای 24 تا 48 ساعت ممکن است به طور بالقوه التهاب مضر را مهار کند. با این حال، تحقیقات بیشتری برای اثبات این یافته‌ها مورد نیاز است.
مراقبت مداوم
آسیب نخاعی می‌تواند منجر به کاهش عملکرد فیزیکی شود، پدیده‌ای که به نام حالت‌زدایی یا سفتی عضلانی به دلیل عدم استفاده شناخته می‌شود که به آن اسپاسم عضلانی می‌گویند. افراد مبتلا به آسیب نخاعی نیز ممکن است مستعد ابتلا به زخم‌های فشاری، مشکلات روده و مثانه، عفونت‌های تنفسی و لخته شدن خون باشند.
مدت زمان بستری شدن در بیمارستان بسته به شرایط فرد و مسائل پزشکی متفاوت است. هنگامی که بیمار برای درمان مناسب تشخیص داده شود، ممکن است به یک مرکز توانبخشی منتقل شود.
توانبخشی:
اعضای تیم توانبخشی معمولاً همکاری خود را با بیمار در مراحل اولیه بهبودی آغاز می‌کنند. این تیم ممکن است شامل یک درمانگر فیزیکی، یک کار درمانگر، یک پرستار توانبخشی، یک روانشناس توانبخشی و یک مددکار اجتماعی باشد.
علاوه بر این، تیم ممکن است شامل یک پزشک متخصص در طب فیزیکی و توانبخشی، یا یک پزشک متخصص در آسیب‌های نخاعی باشد. همکاری با یک متخصص تغذیه و یک درمانگر تفریحی نیز ممکن است مفید باشد.
در طول مراحل اولیه توانبخشی، درمانگران بر حفظ و تقویت عملکرد عضلانی، برقراری مجدد مهارت‌های حرکتی ظریف و آموزش تکنیک‌های انطباقی برای انجام کارهای روزانه به بیمار تمرکز می‌کنند.
علاوه بر این، بیماران در مورد اثرات آسیب نخاعی و راهبردهای پیشگیری از عوارض با هدف نهایی بهبود کیفیت زندگی و استقلال آنها آموزش می‌بینند.
به بیماران مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌های جدید آموزش داده می‌شود که اغلب از تجهیزات و فناوری‌هایی استفاده می‌کنند که زندگی مستقل را تسهیل می‌کند. آنها می‌توانند یاد بگیرند که چگونه سرگرمی‌های مورد علاقه خود را از سر بگیرند، در فعالیت های اجتماعی و تناسب اندام شرکت کنند و به مدرسه یا کار بازگردند.
فناوری های نوین برای کمک به افراد آسیب دیدگی نخاعی
فناوری های نوآورانه پزشکی زندگی افراد مبتلا به آسیب نخاعی را متحول کرده و تحرک و استقلال آنها را افزایش می‌دهد. این پیشرفت‌هاعبارتند از:
- صندلی چرخ‌دار: ویلچرهای مدرن دستخوش پیشرفت‌های قابل توجهی شده‌اند که منجر به طراحی‌های سبک‌تر می‌شود که تحرک و راحتی بیشتری را برای کسانی که آسیب نخاعی دارند ارائه می‌دهد. برخی از افراد ممکن است به ویلچر برقی نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند از ویلچرهای تخصصی مجهز به ویژگی‌هایی مانند قابلیت بالا رفتن از پله، کمک ناوبری برای زمین‌های ناهموار و مکانیسم‌های بلند کردن برای بالا بردن کاربر به مکان‌های بالاتر بدون کمک خارجی بهره ببرند.
- سازگاری‌های کامپیوتری: برای افرادی با عملکرد محدود دست، استفاده از کامپیوتر می‌تواند چالش برانگیز باشد. سازگاری‌های رایانه‌ای طیفی از پیچیدگی را شامل می‌شود، از تغییرات ساده مانند محافظ‌های کلید تا فناوری‌های پیچیده؛ مانند سیستم‌های تشخیص صدا را شامل می‌شود.
- کمک‌های الکترونیکی برای زندگی روزمره: دستگاه‌هایی که با برق کار می‌کنند را می‌توان با کمک الکترونیکی کنترل کرد و افراد را قادر می‌سازد تا با استفاده از سوئیچ‌ها، فرمان‌های صوتی یا کنترل از راه دور رایانه، وسایل را روشن یا خاموش کنند.
- دستگاه‌های تحریک الکتریکی: این دستگاه‌ها که اغلب به عنوان سیستم‌های تحریک الکتریکی عملکردی نامیده می‌شوند، از محرک‌های الکتریکی برای کنترل عضلات بازو و پا استفاده می‌کنند. این فناوری افراد مبتلا به آسیب نخاع را قادر می‌سازد تا اقداماتی مانند ایستادن، راه رفتن، دست گرفتن و گرفتن را انجام دهند.
سخن پایانی
درمان آسیب دیدگی نخاعی بر اهمیت مداخله زودهنگام و مراقبت‌های جامع برای پرداختن به پیچیدگی‌های مرتبط با این آسیب‌ها تأکید دارد.
این مطلب بر اهمیت استفاده از یک رویکرد چند رشته‌ای، شامل متخصصان پزشکی از تخصص‌های مختلف، برای بهینه‌سازی نتایج درمان و افزایش کیفیت زندگی برای افراد آسیب‌دیده نخاع تأکید می‌کند.
علاوه بر این، پیشرفت‌های مداوم در فناوری‌های پزشکی و روش‌های درمانی را برجسته می‌کند که امیدی را برای بهبود بو نتایج عملکردی در بیماران مبتلا به آسیب‌های نخاعی ارائه می‌کند.
