نوار مغز سالم، مانند یک نوار قلب سالم، به چشم میآید که به صورت کاملاً طبیعی و یکنواخت است و هیچ ناهنجاری چشمگیری در ارتفاع، طول و سرعت هر یک از امواج مغزی مشاهده نمیشود، تفاوت نوار مغز سالم و یک نوار مغز ناسالم، به سادگی قابل تشخیص است؛ زیرا امواج نوار مغز ناسالم، به صورت غیریکنواخت و تکراری به نظر میرسند و دارای فرکانس، ارتفاع و شکل غیرمعمولی هستند.
نوار مغز ناسالم ممکن است به دلایل مختلفی مانند آسیب جسمی، بیماریهای عصبی یا مصرف مواد مخدر و الکل تخریب شده باشد. در این حالت، نوار مغز دچار نقص و اختلال شده است که باعث کاهش سرعت انتقال اطلاعات، اختلال در تصمیمگیری، مشکلات حافظه و مشکلات هوشیاری میشود. از آنجا که نوار مغز نقش اساسی در کنترل فعالیتهای مغزی دارد، هرگونه خلل در آن میتواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی فرد شود؛ بنابراین، حفظ سلامت و عملکرد صحیح نوار مغز بسیار حیاتی است و نیازمند مراقبت و توجه ویژه است.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر، به بررسی تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم، تفسیر نتایج آن خواهیم پرداخت پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام (EEG) چیست؟
سلولهای مغز از طریق امواج الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و این ارتباط توسط نوار مغز ثبت میشود. در برخی موارد، تحلیل EEG مشکلاتی در مغز نشان میدهد و اگر الگوی امواج غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است یک بیماری را تشخیص دهد. از جمله دلایل اصلی انجام این آزمون، تشنج است. حتی اگر سالها از وقوع تشنج گذشته باشد، الکتروانسفالوگرافی همچنان این اطلاعات را نشان میدهد. بیماریهای مغزی ناشی از ارتباط ضعیف بین نورونها هستند و در صورت تغییر الگوی نوار مغز، پزشک میتواند شرایط بیماری را تشخیص دهد.
امواج مغز با الگوی سینوسی (قله و دره) نشان داده میشوند و پزشکان مغز و اعصاب به دنبال الگوهای نامنظم میگردند. در ادامه، تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم را شرح میدهیم.
نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرام چه چیزی را نشان می دهد؟
وقتی پزشک متوجه میشود که سیگنالهایی بین سلولها به درستی رد و بدل نمیشوند، به تستها و معاینات بیشتر روی میآورد تا بررسی کند که در میان احتمالات مختلف، کدام یک دقیق و مناسب است. برخی از بیماریهایی که احتمال دارد نوار مغز نشان دهد عبارتند از:
- اختلالات تشنجی مانند صرع
- صدمه مغزی
- التهاب مغزی
- تومور مغزی
- بیماریهایی که باعث اختلالات مغزی میشوند
- مشکلات حافظه
- اختلالات خواب
- زوال عقل
- سکته مغزی
همچنین، در صورتی که فرد در کما باشد، سطح فعالیت مغز او از طریق نوار مغز بررسی میشود و همچنین در زمان انجام عمل جراحی، فعالیت مغز از طریق نوار مغز نظارت میشود.
نتایج غیرمعمول EEG ممکن است به دلایل متعددی زیر اتفاق بیوفتد:
- خونریزی غیرطبیعی
- اختلال خواب
- عفونت مغزی یا تورم مغز
- انسداد جریان خون
- میگرن
- مصرف مواد مخدر و یا الکل
- آسیب به سر
بهتر است تمام نگرانیها و سؤالاتتان را با پزشک خود به اشتراک بگذارید و با رویکرد مناسب به رفع مشکل بپردازید.
اصطلاحات نوار مغز برای تفسیر نتایج
برای تفسیر الگوهای مغزی، ابتدا بهتر است با اصطلاحات مربوط به نواحی مغز آشنا شوید. این نواحی با حروف الفبای انگلیسی روی نوار مغز مشخص شدهاند که به ترتیب عبارتند از:
- F: ناحیه پیشانی که مسئول حرکات ارادی، تفکر آگاه، یادگیری و شخصیت است.
- T: نواحی گیجگاهی که مسئول ایجاد خاطرات و احساسات و درک شنیداری و بصری هستند.
- P: نواحی آهیانه که درک، احساس و تواناییهای شناختی را کنترل میکنند.
- O: نواحی پسسری که حس بینایی را کنترل و ترجمه اطلاعات بصری را انجام میدهند.
تشخیص فرکانس امواج مغزی در تفسیر نوار مغز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. فرکانس به تعداد امواج در هر ثانیه اشاره دارد و واحد اندازهگیری آن هرتز (hz) است. امواج مغزی بر اساس فرکانسشان به چهار دسته اصلی تقسیم بندی میشوند که این امواج شامل بتا، آلفا، تتا و دلتا هستند.
- امواج بتا با فرکانس بین 14 تا 30 هرتز، نشاندهنده تمرکز فعال، ذهن مشغول و مضطرب و همچنین مرتبط با تصمیمات حرکتی هستند.
- امواج آلفا با فرکانس بین 7 تا 13 هرتز، بیانگر مغزی آرام و در حال استراحت هستند. این امواج بیشتر در نواحی پسسری و عقبی مغز یافت میشوند و در حین تفکر، محاسبات ذهنی و حل مسئله کمتر مشاهده میشوند. فرکانس این امواج در اکثر بزرگسالان بین 9 تا 11 هرتز است.
- امواج تتا با فرکانس بین 4 تا 7 هرتز، به فعالیت مغزی در محدوده فرکانس ذکر شده اشاره دارند. این امواج بیشتر در بزرگسالان جوان، به ویژه در نواحی گیجگاهی و حین هایپرونتیلاسیون مشاهده میشوند. در افراد مسن، دامنه امواج تتا کمتر از 30 میلیولت است (به جز در زمان خوابآلودگی).
- امواج دلتا با فرکانس تا 4 هرتز، معمولاً در نوار مغزی نوزادان دیده میشوند. در بزرگسالان، این امواج مرتبط با مراحل عمیق خواب هستند و در افراد مبتلا به تشنج پنهان نیز مشاهده میشوند. امواج دلتا ممکن است در هنگام بیداری و به دلیل هایپرونتیلاسیون قویتر شوند.
درک امواج مغزی به ما کمک میکند تا عملکرد مغز در حالات ذهنی مختلف را بهتر درک کنیم. این دانش میتواند در زمینههای مختلفی مانند روانشناسی، پزشکی و آموزش کاربرد داشته باشد.
تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم
تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم به طور کلی، نوار مغز سالم باید الگوهای فعالیت معمولی مغز را نشان دهد. در حالی که نوار مغز ناسالم ممکن است الگوهای نامناسبی از فعالیت الکتریکی را نشان دهد که ممکن است به عوارضی نظیر صرع، سردردهای مزمن یا اختلالات حافظه منجر شود.
برای تشخیص نوار مغز ناسالم، متخصصین از الگوهای غیرطبیعی فعالیت الکتریکی مغز برای تشخیص مشکلات استفاده میکنند و سپس برنامههای درمانی مناسبی را برای بهبود وضعیت مغز برای بیمار تعیین میکنند.
از این رو، تشخیص و درمان زود هنگام مشکلات مغزی از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوان از ایجاد عوارض جدی برای بیماران جلوگیری کرد و زندگی بهتری برای آنها فراهم ساخت.
در یک نوار مغز سالم، امواج مغزی دارای الگوی منظم و ثابتی هستند. این امواج در فرکانسها و دامنههای مختلفی ظاهر میشوند که هر کدام نشاندهنده فعالیت خاصی در مغز هستند.
در مقابل، نوار مغز ناسالم ممکن است الگوهای غیرطبیعی را نشان دهد. این الگوها عبارتند از:
- امواج تیز یا نوک تیز: این امواج ممکن است نشاندهنده فعالیت تشنجی باشند.
- کاهش دامنه امواج: این امر میتواند نشاندهنده آسیب به سلولهای مغزی باشد.
- تغییر در فرکانس امواج: این امر میتواند نشاندهنده اختلال در عملکرد مغز باشد.
البته، تفسیر نوار مغزی کار پیچیدهای است که باید توسط متخصصان پزشکی مانند نورولوژیستها انجام شود. آنها با در نظر گرفتن سابقه پزشکی، علائم و سایر آزمایشات، میتوانند از نوار مغزی برای تشخیص و درمان اختلالات مغزی استفاده کنند.
در کنار این نمودار، اطلاعاتی مثل هوشیاری یا عدم هوشیاری بیمار، خواب یا بیداری و سن بیمار، یک سری اطلاعات به پزشک میدهند که میتواند بر اساس آنها نوار مغز را تحلیل کند. یکی از ویژگیهای اصلی برای تشخیص نوار مغز نرمال یا غیرنرمال، فرکانس است.
برای مثال، برای یک بیمار بزرگسال بیدار، فرکانس 8 هرتز به بالا معمولی است در حالی که فرکانس 7 هرتز به پائین نشانه یک نوار مغز غیرنرمال است. اما در مواردی مانند خواب یا سن کودکان، این فرکانس ها ممکن است تغییر کنند.
همچنین، امواج مغزی نیز بر اساس شکل و محل ظاهرشان تشخیص داده می شوند. برخی از امواج ممکن است شکل V یا سه فازی داشته باشند و این تفاوت ها ممکن است در شرایط خاص مثل فاز مختلف خواب، تغییر کنند.
دسته بندی امواج مغزی بر اساس فرکانس آلفا، بتا، تتا و دلتا به شکل زیر است:
– امواج آلفا: 8-13 هرتز
– موج های بتا: به طور تقریبی میتواند بیشتر از 13 هرتز باشد.
– طول موج های تتا: 3.5-7.5 هرتز
– امواج دلتا: 3 هرتز یا کمتر
امواج مورفولوژی
این بخش مرتبط با اشکال مختلف موجها است، از جمله موجهای V یا K کمپلکس، موجهای لامبادا، موجهای تیز و موجهای دلتای خاص. پزشک این امواج را بر اساس شکل، فرکانس و سایر ویژگیها تشخیص میدهد. برخی از امواج، مانند موجهای تیز، در برخی حالات غیرطبیعی به نظر میرسند.
تفاوت بین نوار مغز سالم و ناسالم بستگی به تغییراتی دارد که در شکل و فرکانس آن در طول حالتهای مختلف مانند خواب و بیداری، سن بیمار، موقعیت و محل الکترود بر روی سر اتفاق میافتد.
بنابراین، به عنوان مثال، وجود یک فرکانس خارج از محدوده طبیعی در موجهای مغزی مانند آلفا، بتا، تتا یا دلتا به پزشک نشان میدهد که بیمار ممکن است مشکلی داشته باشد.
تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم در امواج صرعی به چه صورت است؟
امواج صرعی، الگوهای غیرطبیعی فعالیت الکتریکی در مغز هستند که در نوار مغزی (EEG) قابل مشاهده هستند. این امواج میتوانند علامتی از اختلالات مغزی مانند صرع باشند.
در حین یک حمله صرعی، فعالیت الکتریکی مغز به طور ناگهانی و شدید افزایش مییابد. این امر باعث ایجاد امواج صرعی در نوار مغزی میشود.
انواع مختلفی از امواج صرعی وجود دارد که هر کدام با الگوی منحصر به فرد خود ظاهر میشوند. نوع امواج صرعی که در نوار مغزی مشاهده میشود، به نوع تشنج و محل شروع آن در مغز بستگی دارد.
برخی از انواع رایج امواج صرعی عبارتند از:
- امواج نوک تیز: این امواج کوتاه و تیز هستند و اغلب در لوب گیجگاهی مغز دیده میشوند. امواج نوک تیز ممکن است نشاندهنده صرع لوب گیجگاهی باشند.
- امواج سنبله: این امواج شبیه امواج نوک تیز هستند، اما دامنه و فرکانس کمتری دارند. امواج سنبله ممکن است در انواع مختلف صرع دیده شوند.
- امواج شارپ-وِیو: این امواج مخلوطی از امواج نوک تیز و امواج آهسته هستند. امواج شارپ-وِیو ممکن است نشاندهنده صرع لوب تمپورال باشند.
- امواج دلتا: این امواج آهسته و با دامنه بالا هستند و معمولاً در مراحل عمیق خواب دیده میشوند. با این حال، امواج دلتا همچنین میتوانند در حین تشنج، به خصوص در تشنجهای بدون علامت (تشنجهایی که باعث علائم خارجی نمیشوند) دیده شوند.
مشاهده امواج صرعی در نوار مغزی همیشه به معنای ابتلا به صرع نیست. در برخی موارد، این امواج ممکن است در افراد بدون سابقه تشنج نیز دیده شوند. با این حال، وجود امواج صرعی در نوار مغزی میتواند دلیلی برای انجام آزمایشات بیشتر برای تشخیص صرع باشد.
اگر نگران سلامت مغز خود هستید و سابقه تشنج دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید تا در صورت نیاز به نوار مغزی یا سایر آزمایشات ارجاع داده شوید.
توجه به این نکته مهم است که تفسیر نوار مغزی باید توسط متخصصان پزشکی مانند نورولوژیستها انجام شود. آنها با در نظر گرفتن سابقه پزشکی، علائم و سایر آزمایشات، میتوانند از نوار مغزی برای تشخیص و درمان صرع و سایر اختلالات مغزی استفاده کنند.
تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم در امواج آلزایمر به چه صورت است؟
در حالی که تشخیص آلزایمر قطعی فقط از طریق معاینات بالینی و آزمایشهای مختلف امکانپذیر است، نوار مغزی (EEG) میتواند به عنوان یک ابزار کمکی برای شناسایی برخی از تغییرات مرتبط با این بیماری استفاده شود.
به طور کلی، مطالعات نشان دادهاند که افراد مبتلا به آلزایمر در مقایسه با افراد سالم، الگوی فعالیت الکتریکی متفاوتی در مغز خود دارند. برخی از تغییرات شایع در نوار مغزی بیماران آلزایمری عبارتند از:
- کاهش امواج آلفا: امواج آلفا نوعی امواج مغزی هستند که با حالت آرامش و استراحت ذهن مرتبط هستند. در افراد مبتلا به آلزایمر، به خصوص در مراحل اولیه بیماری، دامنه و فرکانس امواج آلفا ممکن است کاهش یابد.
- افزایش امواج تتا: امواج تتا نوعی امواج مغزی هستند که با خواب و بیهوشی مرتبط هستند. در افراد مبتلا به آلزایمر، به خصوص در مراحل پیشرفته بیماری، دامنه و فرکانس امواج تتا ممکن است افزایش یابد.
- تغییر در امواج بتا: امواج بتا نوعی امواج مغزی هستند که با تمرکز و توجه مرتبط هستند. در افراد مبتلا به آلزایمر، دامنه و فرکانس امواج بتا ممکن است در نواحی مختلف مغز به طور متغیر تغییر کند.
- نوسانات غیرطبیعی: در برخی از بیماران آلزایمری، ممکن است نوسانات غیرطبیعی در فعالیت الکتریکی مغز مشاهده شود که در افراد سالم وجود ندارد.
با این حال، توجه به این نکته مهم است که این تغییرات در نوار مغزی به طور خاص برای آلزایمر نیستند و میتوانند در سایر بیماریهای مغزی نیز رخ دهند.
علاوه بر این، نوار مغزی همیشه در تشخیص آلزایمر دقیق نیست. ممکن است برخی از افراد مبتلا به آلزایمر نوار مغزی طبیعی داشته باشند و در مقابل، برخی از افراد بدون آلزایمر ممکن است نوار مغزی غیرطبیعی داشته باشند.
بنابراین، نوار مغزی به تنهایی برای تشخیص آلزایمر کافی نیست و باید در کنار سایر معاینات و آزمایشات بالینی مورد استفاده قرار گیرد.
نوار مغز بهتر است یا سی تی اسکن
نوار مغز، یک آزمون ساده و بی درد است که عموما در مراکز تخصصی مغز و اعصاب صورت میگیرد. این آزمون هیچگونه پرتو خطرناکی ایجاد نمیکند و عوارض جانبی ندارد.
اما CT اسکن مغز یا توموگرافی محوری کامپیوتری، یک آزمون است که با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر دقیقی از ساختارهای داخلی مغز ایجاد میکند. این آزمون میتواند در تشخیص بیماریهای مغزی مانند تومور، خونریزی، عفونت و غیره مفید باشد.
CT اسکن مغز یک آزمون سریع، دقیق و قابل اطمینان است که معمولا در بیمارستان یا کلینیکها انجام میشود. اما باید توجه داشت که این آزمون ممکن است پرتو ایکس تولید کند که برای برخی افراد خطرناک باشد.
به طور کلی، نوار مغز و CT اسکن مغز دو آزمون متفاوت هستند که برای اهداف مختلف استفاده میشوند. نوار مغز برای اندازهگیری فعالیت مغز و CT اسکن مغز برای تصویربرداری از ساختار مغز مناسب است. برای انتخاب بهترین آزمون برای شما، بهتر است با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید و بر اساس شرایط خود تصمیم بگیرید.
آیا نوار مغز خطرناک است؟
به طور معمول نوار مغز به عنوان یک روش غیر تهاجمی و بی خطر برای اندازه گیری فعالیتهای مغز شناخته میشود. این فرایند بدون استفاده از اشعه یا مواد شیمیایی انجام میشود و به طور کلی برای بیماران ایمن است. با این حال، ممکن است برخی از افراد حساسیت به الکترودها یا چسبهای استفاده شده در نوار مغز داشته باشند و در این صورت ممکن است پوست آنها تحریک شود یا آلرژی ایجاد شود. همچنین، در برخی موارد نوار مغز نمیتواند اطلاعات دقیقی از فعالیتهای مغز ارائه دهد و نیاز به تکمیل توسط روشهای تصویربرداری مانند اسکن MRI وجود داشته باشد.
با این حال، از آنجا که نوار مغز به طور گسترده ای استفاده می شود و توانایی تشخیص اختلالات مغزی را دارد، به طور کلی به عنوان یک روش ایمن و موثر برای اندازه گیری فعالیت های مغز شناخته می شود و به طور گسترده ای توسط پزشکان و محققان مورد استفاده قرار می گیرد.
سخن پایانی
این تست را در تشخیص بیماریهای مغزی مانند صرع، سکته مغزی، آلزایمر و… تأکید کردیم. ما توضیح دادیم که نوار مغز سالم الگوی یکنواخت و طبیعی امواج مغزی را نشان میدهد که با وضعیت جسمی و ذهنی فرد تغییر میکند.
همچنین ثابت کردیم که نوار مغز ناسالم یک الگوی نامتناسب و غیرطبیعی از امواج مغزی دارد که با ناهنجاریهای مغزی مرتبط است. در پایان، به شما توصیه میکنیم که در صورت داشتن علائم یا شکایات مربوط به مغز، حتماً از یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت بگیرید و در صورت نیاز، نوار مغز بگیرید.