تشنج‌ها همه مشابه یکدیگر نیستند و انواع تشنج در سنین مختلف رخ می‌دهد. تشنج می‌تواند ناهنجاری‌های موقتی در حرکات ماهیچه‌ها باشد، مانند: سفتی، پرش یا بی‌حسی. علاوه بر آن، در رفتار، احساسات و حالت‌های هوشیاری فرد نیز تأثیر می‌گذارد.
مدت انواع تشنج می‌تواند بین ۳۰ ثانیه تا ۵ دقیقه متغیر باشد که تداوم آن حالتی اورژانسی برای بیمار ایجاد می‌کند. فردی که دچار تشنج‌های مکرر می‌شود، غالباً به بیماری صرع دچار است.
در ادامه برای آشنایی بیشتر با تشنج و انواع آن، با کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روزمهر همراه باشید.
تشنج چیست؟
بدن ما از ذرات بسیار ریز و بنیادینی به نام سلول تشکیل شده است. سلول‌های عصبی به دو دسته تقسیم می‌شوند: سلول عصبی تحریک‌پذیر و سلول عصبی تحریک‌ناپذیر.
بیشتر اوقات منظور از سلول عصبی همان سلول‌های عصبی تحریک‌پذیر است که به آن نورون می‌گویند. نورون‌ها در دستگاه عصبی ما به فراوانی یافت می‌شوند و کار آن‌ها انتقال پیام‌های عصبی مغز است.
حال اگر این نورون‌ها به صورت شدید و غیرطبیعی در مغز فردی فعالیت کنند، فرد دچار تشنج می‌شود که وضعیت روانی و فیزیکی و سطح هوشیاری او در آن حالت تغییرات شدیدی می‌کند.
به زبان ساده تشنج بر اثر یک اختلال در فعالیت الکتریکی مغز ایجاد می‌شود. در واقع بیشتر مردم تشنج را با بیماری صرع می‌شناسند، اما تشنج فقط مختص این بیماری نیست و دلایل زیادی ممکن است منجر به بروز تشنج در بدن بیمار شوند.
همین امر باعث می‌شود که با انواع تشنج مواجه شویم، در صورتی که می‌خواهید با تشنج بیشتر آشنا شوید مقاله تشنج چیست؟ را بخوانید.
انواع تشنج
به طور کلی می‌توان گفت، با توجه به محل و چگونگی شروع تشنج به انواع مختلف دسته‌بندی می‌شود. بیشتر تشنج‌ها از ۳۰ ثانیه تا ۲ دقیقه طول می‌کشند. تشنجی که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد، یک اورژانس پزشکی است.
بیشتر از آنچه فکر می‌کنید، تشنج‌ها شایع هستند. ممکن است تشنج، پس از سکته‌ی مغزی، آسیب به سر، یک عفونت مانند مننژیت یا بیماری‌های دیگری اتفاق بیفتد.
به طور کلی تشنج را به دو نوع کانونی یا گسترده، بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت غیرطبیعی مغز، دسته‌بندی می‌کنند. همچنین اگر چگونگی ایجاد تشنج مشخص نباشد، به‌عنوان تشنج نامشخص دسته‌بندی می‌شود.
به شکل کلی، تشنج معمولاً بر اساس محل وقوع فعالیت شدید در مغز به دو نوع اصلی تشنج با نام تشنج کانونی یا فوکال و تشنج گسترده یا جنرال، تقسیم‌بندی می‌شود.
انواع تشنج و تشنج‌های کانونی
تشنج کانونی یا جزئی از یک قسمت مغز شروع می‌شود و با از دست دادن و یا تغییر سطح هوشیاری و آگاهی فرد همراه است. ممکن است آگاهی و واکنش فرد کاهش یافته و به یک نقطه خیره شده و حرکتی را مدام تکرار کند.
شدت تشنج کانونی می‌تواند جزئی و ساده باشد و سطح هوشیاری فرد تغییری نداشته باشد. اما در حواس فرد همانند احساس بویایی و چشایی اختلال ایجاد شود. در این حالت حرکات ناخواسته در قسمت‌های مختلف بدن مانند دست و یا پا و همچنین سرگیجه و عدم کنترل پلک زدن ایجاد می‌شود.
در حالت شدیدتر، تشنج در سراسر مغز گسترش یافته و علائم بیشتری ظاهر می‌گردد. احساس گیجی، لرزش، سفت شدن ماهیچه‌ها و حرکات دندان‌قروچه یا جویدن از مواردی است که بیمار تجربه خواهد کرد.
سابقه پزشکی یا MRI می‌تواند علت (مانند ضربه، سکته یا مننژیت) را شناسایی کند. ضربه به مغز و جراحت در دوران رشد جنین یا سال‌های اولیه زندگی می‌تواند، از دلایل ایجاد تشنج باشد. به همین دلیل، تشنج کانونی در میان کودکان شایع است.
پزشکان این نوع تشنج را به ۳ گروه اصلی تقسیم می‌کنند:
1- تشنج‌های کانونی ساده
در تشنج کانونی ساده باعث تغییر درک حواس نسبت به محیط اطراف می‌شود. بوها یا طعم‌های عجیب و غریبی احساس می‌شود و انگشتان، بازوها یا پاها به طور ناگهانی منقبض می‌شود.
همچنین ممکن است نورهای چشمک زن دیده شود و یا سرگیجه به وجود بیاید. فرد هوشیار است، اما ممکن است تعرق یا تهوع داشته باشد.
2- تشنج کانونی پیچیده
این نوع از انواع تشنج معمولاً در بخشی از مغز که احساسات و حافظه کنترل می‌شود، اتفاق می‌افتد. در تشنج کانونی پیچیده ممکن است هوشیاری فرد از دست برود، اما هوشیار به نظر می‌رسد.
حتی ممکن است حالاتی مانند اوغ زدن، به هم فشردن یا گاز گرفتن لب‌ها، خنده یا گریه رخ دهد. از نظر طول مدت، تشنج پیچیده می‌تواند تا چند دقیقه طول بکشد.
3- تشنج ثانویه گسترده
این نوع از تشنج در یک قسمت از مغز شروع شده و به سلول‌های عصبی در هر طرف گسترش می‌یابد. همچنین ممکن است بعضی از علائم بالینی تشنج گسترده، مانند پرش‌های تشنجی و انقباض عضلانی وجود داشته باشند.
انواع تشنج و تشنج‌های عمومی
از دیگر انواع تشنج، تشنج نوع عمومی است. در این تشنج موجی از ترشحات عصبی غیر طبیعی در نقاط مختلف مغز به طور هم زمان شروع می‌شود. عدم تعادل بین مدارهای باز دارنده و مدارهای تحریک کننده فعالیت الکتریکی در مغز، شایع‌ترین علت وقوع آن است.
در این حالت باید برای تشخیص وضعیت ژنتیکی فرد را نیز در نظر گرفت. با آزمایش ژنتیکی شاید بتوان علت تشنج عمومی را تعیین کرد.
کسانی که در آزمایش ژنتیکی آن‌ها نشان داده شده که ممکن است به این حالت دچار شوند، توجه کنند که کم خوابی یا عدم دریافت خواب کافی و همچنین مصرف نوشیدنی‌های الکلی، خطر تشنج عمومی را افزایش می‌دهد.
تشنج‌های عمومی تمامی قسمت‌های مغز را درگیر می‌کند و این نوع تشنج خود به شش دسته تقسیم می‌شود:
- تشنج ابسنس (Absence)
تشنج ابسنس که یکی از انواع تشنج عمومی است، بیشتر در کودکان ظاهر می‌شود. این بیماری ممکن است باعث شود که فرد بیمار آگاهی خود را برای مدت کوتاهی از دست دهد.
- تشنج‌های تونیک
تشنج‌های تونیک باعث افتادن فرد بر روی زمین شده و دست و پاهای بیمار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- تشنج آتونیک
تشنج آتونیک منجر به ایجاد اختلال در کنترل عضلات بیمار شده و در نتیجه باعث می‌شود بیمار به طور ناگهانی بر روی زمین سقوط کند.
- تشنج کلونیک
تشنج‌های کلونیک که از دیگر انواع تشنج است، معمولاً روی گردن، صورت و دست‌های بیمار تأثیر می‌گذارد.
- تشنج‌های میوکلونیک
تشنج‌های میوکلونیک معمولاً به صورت حرکات ناگهانی در پاها و بازوهای بیمار ظاهر می‌شوند.
- تشنج‌های تونیک-کلونیک
تشنج‌های تونیک – کلونیک می‌توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن و تکان دادن بدن فرد بیمار شود و برخی اوقات هم از دست دادن کنترل مثانه و یا گاز گرفتن زبان و یا کف کردن جزئی دهان نیز اتفاق می‌افتد.
