دنیای امروزی که پر از استرس و نگرانی‌ها است، اختلال اضطراب وسواسی یکی از مسائلی می‌باشد که بیش از ۲٪ از جمعیت جهان را تأثیر می‌گذارد.
این اختلال، یک دروازه به دنیایی پر از فکرها و عمل‌های تکراری و نگرانی‌های بی‌پایان است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در دام ترس‌ها و نگرانی‌های خود گرفتار شوند و زندگی روزمره آنها را به چالش بکشاند.
آیا تا به حال از افکار تکراری، ترس‌های بی‌منطق و عمل‌های مکرر دچار شده‌اید؟ آیا در مواجهه با این اضطراب وسواسی، زندگی روزمره شما به چالش کشیده شده است؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ما در این مقاله به بررسی عمیق‌تری از این اختلال پرخطر می‌پردازیم و به بیان راهکارهایی برای مقابله با آن می‌پردازیم.
از علت‌ها و علائم این اختلال گرفته تا بهترین روش‌های درمان و راهکارهای موثر برای مدیریت آن، همه را در این مطلب از کلینیک تخصصی روز مهر کشف خواهید کرد.
اختلال اضطراب وسواسی (OCD) چیست؟
اختلال اضطراب وسواسی فکری – اجباری (OCD) یک اختلال سلامت روان است که با افکار و رفتارهای وسواسی مشخص می شود.
افکار وسواسی، تصاویر یا امیالی ناخواسته، مزاحم و مکرر هستند که باعث اضطراب و پریشانی می‌شوند. فرد مبتلا به OCD ممکن است بداند که این افکار غیرمنطقی هستند، اما نمی‌تواند از شر آنها خلاص شود.
رفتارهای اجباری (یا اعمال اجباری) رفتارهایی هستند که فرد برای کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی انجام می‌دهد. این رفتارها تکراری و اغلب غیرمنطقی هستند، اما فرد مبتلا به OCD احساس می‌کند که باید آنها را انجام دهد تا از آسیب دیدن خود یا دیگران جلوگیری کند.
اختلال وسواس فکری – اجباری می تواند بر افراد در هر سنی از جمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تأثیر بگذارد. این یک بیماری شایع است و اکثر افراد تا شروع سن 19 سالگی به OCD مبتلا می‌شوند. با این حال، مهم است که تشخیص داده شود که OCD می تواند بعد از 35 سالگی نیز ظاهر شود.
وسواس‌های مرتبط با OCD اغلب غیرمنطقی هستند و می توانند منجر به اضطراب شدید شوند. این اختلال ماهیتی مزمن دارد و علائم آن می تواند به طور قابل توجهی تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های روزانه را مختل کند. خوشبختانه، درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند به افراد در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
وسواس‌های رایج در OCD شامل ترس از آلودگی، ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران و نیاز به تقارن یا نظم است. اجبار ممکن است شامل تمیز کردن بیش از حد، شستن دست‌ها، بررسی رفتارها یا اقدامات تکراری باشد.
OCD می تواند تأثیر عمیقی بر عملکرد روزانه فرد داشته باشد و باعث ناراحتی، اضطراب و تداخل در کار، مدرسه و روابط شود. تخمین زده می شود که تقریباً 1-2٪ از جمعیت جهان به OCD مبتلا هستند و می تواند افراد در هر سن، جنسیت و پیشینه را تحت تأثیر قرار دهد.
نشانه‌ها یا علائم وسواس فکری در افراد مبتلا به اختلال اضطراب وسواسی
افکار وسواسی (وسواس) بخش اول OCD هستند. آنها افکار، تصاویر یا امیالی ناخواسته، مزاحم و تکراری هستند که می توانند بسیار ناراحت کننده باشند. فرد مبتلا به OCD ممکن است بداند که این افکار غیرمنطقی هستند، اما نمی‌تواند از شر آنها خلاص شود.
برخی از نمونه‌های رایج افکار وسواسی عبارتند از:
- ترس از آلودگی یا میکروب‌ها
- افکار خشونت آمیز یا تهاجمی ناخواسته
- افکار مربوط به تابوهای جنسی
- ترس از دست دادن کنترل
- نیاز به تقارن یا نظم و ترتیب
- افکار ناخواسته در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران
- شک و تردید در مورد افکار یا اعمال گذشته
افکار وسواسی می توانند بسیار استرس زا و ناراحت کننده باشند و فرد مبتلا به OCD ممکن است برای خلاص شدن از آنها به رفتارهای اجباری متوسل شود.
نشانه‌ها یا علائم وسواس اجباری در افراد مبتلا به اختلال اضطراب وسواسی
رفتارهای اجباری (اعمال اجباری) بخش دوم OCD هستند. آنها رفتارهایی تکراری و اغلب غیرمنطقی هستند که فرد برای کاهش اضطراب ناشی از افکار وسواسی انجام می‌دهد.
برخی از نمونه‌های رایج رفتارهای اجباری عبارتند از:
- شستشوی مکرر دست‌ها: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است از کثیفی یا میکروب‌ها وحشت داشته باشد و دائماً دست‌های خود را بشوید، حتی اگر پوستش خشک و ترک خورده باشد.
- بررسی مکرر: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است دائماً درها، قفل‌ها یا اجاق گاز را بررسی کند تا مطمئن شود که قفل شده یا خاموش شده‌اند، حتی اگر چندین بار آنها را بررسی کرده باشد.
- انجام مجدد: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است دائماً کارهایی مانند بستن در یا خاموش کردن چراغ را تکرار کند تا “درست” انجام شود.
- مرتب کردن و نظم دادن: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است نیاز شدید به نظم و ترتیب و تقارن داشته باشد و در صورت عدم نظم و ترتیب بسیار مضطرب شود.
- جستجوی اطمینان: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است دائماً از دیگران می‌پرسند که کارها را به درستی انجام داده است یا خیر، حتی اگر قبلاً به او گفته باشند.
- اجتناب: فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است از چیزهایی که باعث ایجاد اضطراب می‌شوند، مانند کثیفی، میکروب‌ها یا موقعیت های اجتماعی اجتناب کند.
رفتارهای اجباری ممکن است موقتی احساس آرامش را برای فرد مبتلا به OCD فراهم کنند، اما در نهایت اضطراب را کاهش نمی‌دهند و می توانند زندگی فرد را مختل کنند. به عنوان مثال، فردی که دائماً دست‌های خود را می‌شوید ممکن است به دلیل تحریک پوست مجبور به مراجعه به پزشک شود و فردی که از موقعیت های اجتماعی اجتناب می‌کند ممکن است فرصت‌های شغلی یا روابط شخصی را از دست بدهد.
علت مبتلا به اختلال اضطراب وسواسی چیست؟
علت دقیق اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) هنوز به طور دقیق شناسایی نشده است ، اما تصور می شود ترکیبی از همه عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در آن نقش داشته باشند.
عوامل ژنتیکی: مطالعات نشان داده است که OCD در خانواده ها شایع تر است، که نشان می‌دهد ممکن است یک جزء ژنتیکی برای این اختلال وجود داشته باشد.
عوامل بیولوژیکی: برخی تحقیقات نشان می‌دهد که OCD ممکن است با عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز مرتبط باشد، مانند سروتونین و دوپامین. این مواد شیمیایی نقش مهمی در تنظیم خلق و خو و افکار دارند.
عوامل محیطی: برخی از رویدادهای زندگی، مانند عفونت‌های استرپتوکوکی یا ضربه روحی، ممکن است خطر ابتلا به OCD را در افراد مستعد ژنتیکی افزایش دهد.
در حالی که علت دقیق OCD ناشناخته است، اما این شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً ترکیبی از عوامل در ایجاد این اختلال نقش دارند.
عوامل خطر اضطراب وسواسی
موارد زیر برخی از عوامل خطر ابتلا به OCD هستند:
- سابقه خانوادگی OCD: اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به OCD باشد، خطر ابتلا به این اختلال بیشتر است.
- برخی از عفونت‌های دوران کودکی: عفونت‌های استرپتوکوکی، به ویژه عفونت‌هایی که باعث گلودرد چرکی می‌شوند، با افزایش خطر ابتلا به OCD در کودکان مرتبط بوده‌اند.
- برخی از رویدادهای تروماتیک: برخی از تحقیقات نشان داده است که کودکانی که رویدادهای تروماتیک مانند سوء استفاده یا غفلت را تجربه می‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به OCD هستند.
- اختلالات مغزی: برخی از شرایطی که بر مغز تأثیر می‌گذارند، مانند آسیب مغزی یا سکته مغزی، می توانند خطر ابتلا به OCD را افزایش دهند.
مهم است به خاطر داشته باشید که داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به این معنی نیست که شما به OCD مبتلا خواهید شد. بسیاری از افراد دارای این عوامل خطر هرگز به این اختلال مبتلا نمی‌شوند.
اگر نگران ابتلا به OCD هستید، مهم است که برای صحبت با یک متخصص بهداشت روان صحبت کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا مشخص کنید که آیا این اختلال دارید و در صورت لزوم درمان مناسب را دریافت کنید.
از کجا بفهمیم که به اختلال اضطراب وسواسی مبتلا هستیم؟
تشخیص اختلال وسواس فکری – اجباری (OCD) باید توسط یک متخصص بهداشت روان مانند روانپزشک یا روان‌شناس انجام شود. هیچ آزمایش واحدی برای OCD وجود ندارد، اما پزشکان از ترکیبی از مصاحبه و ارزیابی‌ها برای تشخیص این اختلال استفاده می‌کنند.
در طول مصاحبه، پزشک ممکن است در مورد موارد زیر از شما سؤال کند:
- افکار، احساسات و رفتارهای شما
- سابقه پزشکی و روانپزشکی شما
- سابقه خانوادگی شما از اختلالات سلامت روان
- هر گونه دارویی که مصرف می‌کنید
پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد که پرسش‌نامه‌هایی را در مورد علائم OCD خود تکمیل کنید.
برخی از ارزیابی‌هایی که پزشک ممکن است انجام دهد عبارتند از:
- مقیاس ارزیابی وسواس فکری – اجباری ییل – براون (YBOCS): این یک پرسش‌نامه است که شدت علائم OCD را اندازه گیری می‌کند.
- مصاحبه تشخیصی ساختاریافته اختلالات روانی (SCID): این یک مصاحبه است که برای تشخیص طیف گسترده‌ای از اختلالات سلامت روان، از جمله OCD استفاده می شود.
- پرسش‌نامه اختلال شخصیت چندمحوری (MCMI): این یک پرسش‌نامه است که برای ارزیابی شخصیت شما استفاده می شود.
پس از جمع آوری تمام اطلاعات، پزشک می تواند تشخیص دهد که آیا شما به OCD مبتلا هستید یا خیر.
انواع مختلف وسواس فکری – اجباری چیست؟
انواع مختلفی از اختلال وسواس فکری – اجباری (OCD) وجود دارد، اما برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:
1. ترس از آلودگی:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است از کثیفی یا میکروب‌ها وحشت داشته باشد و دائماً دست‌های خود را بشوید. یا خانه خود را تمیز کنید.
2. بررسی مکرر:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است دائماً درها، قفل‌ها یا اجاق گاز را بررسی کند تا مطمئن شود که قفل شده یا خاموش شده‌اند.
3. افکار وسواسی مربوط به خشونت یا پرخاشگری:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است افکار وسواسی در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران داشته باشد.
4. افکار وسواسی مربوط به جنسیت:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است افکار وسواسی در مورد موضوعات جنسی ناخواسته داشته باشد.
5. نیاز به نظم و ترتیب:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است نیاز شدید به نظم و ترتیب و تقارن داشته باشد و در صورت عدم نظم و ترتیب بسیار مضطرب شود.
6.افکار ناخواسته آسیب رساندن به خود یا دیگران:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است افکار ناخواسته در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران داشته باشد.
7. شک و تردید در مورد افکار یا اعمال گذشته:
فرد مبتلا به این نوع OCD ممکن است دائماً در مورد افکار یا اعمال گذشته خود شک و تردید داشته باشد و نیاز به اطمینان داشته باشد که کار درست را انجام داده است.
این‌ها تنها چند نمونه از انواع مختلف OCD هستند. علائم OCD می تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد و افراد مبتلا به OCD ممکن است بیش از یک نوع وسواس یا اجبار را تجربه کنند.
روش‌های درمانی
درمان شناختی – رفتاری (CBT) نوعی درمان است که به شما کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای خود را شناسایی و تغییر دهید. در مورد OCD، CBT می تواند به شما کمک کند تا:
- شناسایی افکار و رفتارهای وسواسی: اولین قدم در درمان OCD، یادگیری شناسایی افکار و رفتارهای وسواسی است. یک درمانگر CBT می تواند به شما کمک کند تا این افکار و رفتارها را شناسایی کنید و بفهمید که چگونه بر زندگی شما تأثیر می‌گذارند.
- به چالش کشیدن افکار وسواسی: هنگامی که افکار وسواسی خود را شناسایی کردید، می‌توانید شروع به‌به چالش کشیدن آنها کنید. یک درمانگر CBT به شما کمک می‌کند تا شواهدی را برای و علیه افکار خود ارزیابی کنید و ببینید که آیا آنها واقعاً منطقی هستند یا خیر.
- تغییر رفتارهای اجباری: رفتارهای اجباری راهی برای مقابله با اضطراب ناشی از افکار وسواسی هستند. با این حال، آنها معمولاً در بلندمدت کمکی نمی‌کنند و حتی می توانند مشکل را بدتر کنند. یک درمانگر CBT می تواند به شما کمک کند تا راه‌های سالم‌تری برای مقابله با اضطراب خود پیدا کنید و به تدریج رفتارهای اجباری خود را کاهش دهید.
دارو ها برای درمان اضطراب وسواسی
دارو همچنین می تواند بخش مؤثری از درمان OCD باشد. داروهای مختلفی می توانند برای کمک به کاهش علائم OCD استفاده شوند، از جمله:
- مهارکننده های بازجذب سروتونین (SSRIs): این داروها با افزایش سطح سروتونین در مغز عمل می‌کنند. سروتونین یک ماده شیمیایی مغز است که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو دارد.
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs): این داروها هم سطح سروتونین و هم نوراپی نفرین را در مغز افزایش می‌دهند. نوراپی نفرین یک ماده شیمیایی مغز است که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو و پاسخ به استرس دارد.
- ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای (TCAs): این داروها با افزایش سطح سروتونین و نوراپی نفرین در مغز یا با مسدود کردن بازجذب دوپامین، یک ماده شیمیایی مغز که نقش مهمی در تنظیم حرکت و پاداش دارد، عمل می‌کنند.
در برخی موارد، ممکن است از تحریک مغزی عمیق (DBS) برای درمان OCD استفاده شود. DBS یک روش درمانی است که در آن از الکترودهایی برای ارسال سیگنال های الکتریکی به مناطق خاصی از مغز استفاده می شود.
مهم است که به یاد داشته باشید که درمان OCD برای همه یکسان نیست. بهترین روش درمانی برای شما به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، سابقه پزشکی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد.
اگر OCD دارید، مهم است که برای کمک به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید. آنها می توانند به شما کمک کنند تا بهترین برنامه درمانی را برای خود پیدا کنید و علائم خود را کنترل کنید.
سخن پایانی
اختلال وسواس فکری – اجباری (OCD) یک اختلال سلامت روان است که می تواند زندگی فرد را به طور قابل توجهی مختل کند. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که OCD یک بیماری قابل درمان است.
با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا به OCD می توانند علائم خود را کنترل کرده و زندگی عادی و پرباری داشته باشند.
اگر فکر می‌کنید ممکن است OCD داشته باشید، مهم است که برای کمک به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید. درمان معمولاً شامل ترکیبی از درمان شناختی – رفتاری (CBT) و دارو است. با درمان، می‌توانید علائم خود را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
