آیا تا به حال شاهد صحنه ای بوده‌اید که فردی به طور ناگهانی حرکات غیرارادی و نامنظمی انجام دهد، هوشیاری خود را از دست بدهد یا حتی کف دهانش کف کند؟ این صحنه‌ها که اغلب ترسناک و نگران‌کننده هستند، ممکن است به عنوان “تشنج” شناخته شوند.
اما آیا هر تشنجی به معنای ابتلا به بیماری صرع (اپی لپسی) است؟ بسیاری از افراد این دو اصطلاح را به جای هم به کار می‌برند، در حالی که تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر، به بررسی دقیق تفاوت‌های تشنج و صرع پرداخته و به سوالات شما درباره این دو موضوع پاسخ خواهیم داد.
تشنج چیست؟
تشنج به زبان ساده، یک اختلال ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز است. این اختلال می‌تواند باعث ایجاد تغییرات موقت در هوشیاری، حرکات، احساسات یا رفتار فرد شود. تصور کنید مغز ما مانند یک ارکستر بزرگ است که هر نورون (سلول عصبی) مانند یک نوازنده عمل می‌کند. در حالت طبیعی، همه نوازندگان به طور هماهنگ و منظم می‌نوازند و موسیقی زیبایی خلق می‌کنند.
اما در تشنج، این هماهنگی به هم می‌ریزد و نوازندگان به طور ناگهانی و نامنظم شروع به نواختن می‌کنند.
این بی‌نظمی در فعالیت مغز باعث ایجاد علائم مختلفی مانند لرزش، سفتی عضلات، از دست دادن هوشیاری و. . می‌شود. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تشنج چیست؟ مراجعه کنید.
صرع چیست؟
اپی لپسی یا همان صرع یک اختلال عصبی مزمن است که به طور عمده با حملات مکرر تشنج مشخص می‌شود. این بیماری ناشی از فعالیت غیرطبیعی الکتریکی در مغز است که می‌تواند منجر به تغییرات در حرکت، رفتار، احساس یا آگاهی فرد شود.
حملات صرعی ممکن است از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و در برخی موارد ممکن است فرد دچار از دست دادن هوشیاری شود. صرع می‌تواند در هر سنی رخ دهد و به طور جهانی یکی از شایع‌ترین اختلالات مغزی به شمار می‌رود. برای اطلاعات بیشتر به مقاله صرع چیست؟ مراجعه کنید.
فرق تشنج و اپی لپسی (صرع) چیست؟
اما در واقع فرق تشنج و اپی لپسی چیست؟ تشنج را می‌توان مانند یک اتفاق ناگهانی و کوتاه‌مدت در فعالیت الکتریکی مغز تصور کرد که باعث بروز علائمی مانند لرزش، از دست دادن هوشیاری یا تغییر در حواس می‌شود. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی مثل تب بالا، ضربه به سر، یا کاهش قند خون رخ دهد.
اپی لپسی یا صرع اما یک بیماری است که با تکرار تشنج‌ها مشخص می‌شود. به عبارت دیگر، اگر فردی به طور مکرر و بدون دلیل مشخص دچار تشنج شود، می‌توان گفت که به اپی لپسی مبتلا است. در صرع، مغز به طور مداوم مستعد بروز این فعالیت‌های الکتریکی غیر طبیعی است.
تشنج یک رویداد است، در حالی که صرع یک بیماری است که با تکرار این رویدادها مشخص می‌شود. هر تشنجی لزوماً نشانه صرع نیست، اما اگر تشنج‌ها به طور مکرر اتفاق بیفتند، احتمالاً فرد به صرع مبتلا است.
مثالی ساده: اگر فردی یک بار در اثر تب شدید دچار تشنج شود، این لزوماً به معنای ابتلا به صرع نیست. اما اگر این فرد به طور مرتب و بدون دلیل مشخص دچار تشنج شود، احتمالاً مبتلا به صرع است.
تفاوت علائم صرع و تشنج چیست؟
در واقع، علائم صرع و تشنج به طور مستقیم با هم تفاوت ندارند، زیرا تشنج یکی از علائم اصلی صرع است. زمانی که از علائم صرع صحبت می‌کنیم، در واقع به علائمی اشاره داریم که در هنگام بروز یک تشنج در فرد مبتلا به صرع مشاهده می‌شود.
پس فرق تشنج و اپی لپسی در تکرار این علائم است. در صرع، این الگوی تکرارشونده تشنج‌هاست که بیماری را مشخص می‌کند. در حالی که یک فرد ممکن است به دلایل مختلفی مانند تب بالا، ضربه به سر یا کاهش قند خون، فقط یک بار یا چند بار تشنج کند.
اما چرا علائم یکسانی دارند؟ چون هر دو نشئت گرفته از اختلال در فعالیت الکتریکی مغز هستند. اما مهم است بدانیم که همه تشنج‌ها به معنای صرع نیستند و تشخیص دقیق این بیماری بر عهده پزشک متخصص است.
علائم تشنج و صرع شامل موارد زیر است:
- خیره شدن به یک نقطه یا حرکات نامحسوس
- لرزش و انقباض عضلات
- از دست دادن هوشیاری نسبت به محیط
- تغییر در رفتار یا احساسات
- از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
- کف کردن دهان
- انحراف چشم‌ها به یک سمت
- از دست دادن هوشیاری و افتادن به زمین
- تنفس نامنظم یا توقف موقت تنفس
- کبودی پوست
علائم تشنج می‌توانند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشند و در برخی موارد ممکن است فرد پس از آن احساس خستگی یا سردرد داشته باشد. شناسایی علائم اولیه تشنج و صرع می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مناسب کمک کند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله علائم تشنج مراجعه کنید.
فرق علت تشنج و اپی لپسی چیست؟
تشنج و اپی لپسی هر دو با اختلال در فعالیت الکتریکی مغز مرتبط هستند، اما علل اصلی آنها می‌تواند متفاوت باشد.
علت تشنج می‌تواند موقتی و ناشی از عوامل مختلفی باشد، مانند:
- تغییرات در ترکیب شیمیایی خون: مانند کاهش قند خون، کاهش سدیم یا افزایش کلسیم
- تب بالا: به خصوص در کودکان
- آسیب مغزی ناشی از ضربه
- عفونت‌های مغزی: مانند مننژیت یا انسفالیت
- تومورهای مغزی
- مصرف برخی داروها یا مواد مخدر
- محرومیت از خواب
- استرس شدید
اپی لپسی (صرع)
اپی لپسی یا صرع یک بیماری مزمن است که با تکرار تشنج‌ها مشخص می‌شود. در اپی لپسی، مغز مستعد بروز فعالیت‌های الکتریکی غیر طبیعی است و به همین دلیل، تشنج‌ها به طور مکرر رخ می‌دهند. علت دقیق اپی لپسی در بسیاری از موارد ناشناخته است، اما برخی از عوامل خطر عبارتند از:
- ژنتیک: برخی افراد به دلیل داشتن سابقه خانوادگی صرع، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
- آسیب‌های مغزی: مانند ضربه شدید به سر یا سکته مغزی
- عفونت‌های مغزی: در دوران نوزادی یا کودکی
- تومورهای مغزی
- اختلالات رشدی مغز
اگر شما یا کسی که می‌شناسید دچار تشنج شده است، حتما به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود و درمان مناسب انجام شود. برای اطلاعات بیشتر به مقاله علت تشنج چیست؟ مراجعه کنید.
چگونه تشنج را از صرع تشخیص دهیم؟ (فرق روش های تشخیص تنشج و اپی لسپی)
- تشخیص دقیق تشنج و صرع نیازمند بررسی‌های پزشکی دقیق است. پزشک با توجه به علائم، سابقه پزشکی بیمار و نتایج آزمایش‌ها، تشخیص نهایی را ارائه می‌دهد.
- وصیف علائم: پزشک به توصیف دقیق علائم و نوع حملات توسط بیمار یا شاهدان توجه می‌کند.
- تست نوار مغز (EEG): این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند و می‌تواند الگوهای غیرطبیعی مرتبط با صرع را شناسایی کند.
- تصویربرداری مغزی: از روش‌هایی مانند MRI یا CT scan برای بررسی ساختار مغز و شناسایی هرگونه آسیب یا ناهنجاری استفاده می‌شود.
- آزمایش‌های خون: این آزمایش‌ها ممکن است برای بررسی علل زمینه‌ای مانند اختلالات متابولیکی یا عفونت‌ها انجام شود.
- تاریخچه پزشکی: بررسی تاریخچه پزشکی فرد و سابقه خانوادگی نیز می‌تواند در تشخیص کمک کند.
- مشاهده حملات: در برخی موارد، پزشکان ممکن است نیاز به مشاهده حملات در شرایط کنترل‌شده داشته باشند تا نوع و شدت آنها را بهتر درک کنند.
تشخیص دقیق و فرق تشنج از اپی لسپی نیازمند تخصص پزشک مغز و اعصاب است. خود درمانی و تشخیص بر اساس اطلاعات عمومی به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تشخیص تشنج مراجعه کنید.
آیا درمان تشنج و صرع با یکدیگر متفاوت تر است؟
درمان تشنج و صرع به دلیل تفاوت‌های بنیادی در ماهیت این دو وضعیت، متفاوت است. تشنج به عنوان یک رویداد موقتی و ناشی از عوامل مختلفی مانند تب، آسیب مغزی یا استرس شناخته می‌شود و معمولاً نیاز به درمان فوری و موقتی دارد.
در مقابل، صرع یک اختلال عصبی مزمن است که با بروز مکرر تشنج‌ها مشخص می‌شود و نیاز به درمان طولانی‌مدت و مدیریت مداوم دارد.
در حالی که تشنج ممکن است با داروهای سریع‌الاثر یا درمان‌های موقتی کنترل شود، درمان صرع معمولاً شامل مصرف داروهای ضد صرع به صورت مداوم و در برخی موارد جراحی است.
تفاوت‌های درمان تشنج و صرع عبارتند از:
- نوع درمان: تشنج معمولاً با درمان‌های فوری و موقتی کنترل می‌شود، در حالی که صرع نیاز به درمان طولانی‌مدت دارد.
- داروها: داروهای ضد تشنج برای صرع تجویز می‌شوند، در حالی که برای تشنج ممکن است داروهای موقتی استفاده شوند.
- مدت زمان درمان: تشنج ممکن است به سرعت درمان شود، اما صرع نیاز به مدیریت مداوم دارد.
- نظارت پزشکی: درمان صرع معمولاً نیاز به نظارت دقیق و مداوم پزشک دارد.
- هدف درمان: هدف درمان تشنج کنترل فوری وضعیت است، در حالی که هدف درمان صرع پیشگیری از بروز حملات مکرر است. برای اطلاعات بیشتر به مقاله درمان قطعی تشنج چیست؟ مراجعه کنید.
بدترین و خطرناک‌ترین نوع تشنج کدام است؟
بدترین و خطرناک‌ترین نوع تشنج، تشنج تونیک کلونیک یا همان صرع بزرگ است. در این نوع تشنج، فرد ابتدا بدنش سفت شده و شروع به لرزش می‌کند. سپس دچار از دست دادن هوشیاری شده و ممکن است به زمین بیفتد. این نوع تشنج می‌تواند باعث آسیب‌های جدی مانند شکستگی استخوان‌ها یا آسیب به سر شود.
همچنین ممکن است فرد در حین تشنج دچار وقفه تنفسی شده و در صورت عدم دریافت کمک‌های اولیه، جان خود را از دست دهد.تشنج تونیک کلونیک معمولاً بیش از دو دقیقه طول می‌کشد و ممکن است بعد از آن فرد دچار خواب عمیق شده یا به مدت چند ساعت احساس خستگی کند. این نوع تشنج می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد مبتلا به صرع شایع‌تر است.
اگر فردی تشنج کرد چه باید کرد؟
اگر فردی که می‌شناسید دچار تشنج شد، مهم است که به آرامی و با احتیاط با او برخورد کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. در این موارد توجه به نکات زیر ضروری است:
- سر او را با یک کت یا پتو محافظت کنید تا از آسیب‌های ناشی از ضربه به سر جلوگیری شود.
- هرگز چیزی در دهان او قرار ندهید یا سعی نکنید او را مهار کنید. این کار می‌تواند باعث آسیب یا خفگی شود.
- به او فشار نیاورید و اجازه دهید تشنج به طور طبیعی پایان یابد.
- پس از پایان تشنج، او را به پهلو بچرخانید تا راه هوایی باز بماند و از خفگی جلوگیری شود.
- با آرامش با او صحبت کنید و به او اطمینان دهید که همه چیز تحت کنترل است.
زمانی که باید با 115 تماس گرفت
با توجه به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری، اگر فردی دچار تشنج شده است، در موارد زیر باید فوراً با 115 تماس گرفت:
- فرد قبلاً هرگز تشنج نداشته است.
- فرد پس از تشنج در تنفس یا بیدار شدن مشکل دارد.
- تشنج بیش از پنج دقیقه طول می‌کشد.
- فرد بلافاصله پس از اولین تشنج دچار تشنج دیگری می‌شود.
- فرد در حین تشنج دچار آسیب شده است.
- تشنج در آب اتفاق می‌افتد.
- فرد دارای شرایط سلامتی مانند دیابت، بیماری قلبی یا باردار است.
با رعایت این نکات و آرامش حفظ کردن، می‌توان به فرد دچار تشنج کمک کرد تا این وضعیت را پشت سر بگذارد. اما در صورت بروز هر یک از شرایط فوق، باید فوراً با اورژانس تماس گرفت تا کمک‌های پزشکی به موقع ارائه شود.
جمع بندی
تشنج و صرع هر دو به اختلال در فعالیت الکتریکی مغز مربوط هستند، اما تفاوت‌های مهمی در ماهیت، تکرار علائم و درمان آنها وجود دارد. تشنج یک رویداد موقتی است که ممکن است به دلایل مختلفی مانند تب یا آسیب مغزی رخ دهد، در حالی که صرع یک اختلال مزمن است که با بروز مکرر تشنج‌ها مشخص می‌شود.
علائم تشنج‌ها می‌تواند از خیره شدن و حرکات ظریف گرفته تا از دست دادن هوشیاری و تشنج‌های شدید متفاوت باشد.
برای تشخیص اینکه آیا فرد تنها دچار تشنج شده یا به صرع مبتلا است، پزشکان از روش‌هایی مانند گرفتن شرح حال، انجام آزمایش‌های خون، تست نوار مغز و تصویربرداری مغزی استفاده می‌کنند.درمان تشنج معمولاً شامل داروهای ضد تشنج موقتی و برطرف کردن علت زمینه‌ای است، در حالی که درمان صرع نیاز به مصرف مداوم داروهای ضد صرع و در برخی موارد جراحی دارد.
بدترین نوع تشنج، تشنج تونیک کلونیک یا صرع بزرگ است که می‌تواند خطرناک بوده و نیاز به کمک‌های فوری پزشکی داشته باشد.
درک فرق تشنج و اپی لپسی و آشنایی با نحوه برخورد با این موارد می‌تواند به حفظ سلامت افراد مبتلا و ارائه کمک‌های به موقع کمک کند. همچنین پیشرفت‌های علمی در زمینه تشخیص و درمان این اختلالات، امید به زندگی بهتر برای بیماران را افزایش داده است.
