تشخیص بیش فعالی در کودکان مانند یافتن سوزن در انبار کاه می‌ماند. چرا که رفتارهای شلوغ و پرجنب و جوش تا حدی طبیعی و جزئی از ذات کودکان است. اما بیش فعالی چیزی فراتر از این است. کودکی که به بیش فعالی مبتلاست، گویی در توفانی از افکار و انرژی بی‌پایان غرق شده و تمرکز و آرامش را به سختی تجربه می‌کند.
علائم بیش فعالی می‌تواند شامل بی‌توجهی، عدم توانایی در تمرکز بر یک وظیفه، بی‌قراری، حرفهای زیاد، بی‌قاعدگی و عصبانیت ناگهانی باشد. این مشکل می‌تواند تأثیرات منفی بر روابط اجتماعی، عملکرد تحصیلی و حتی خود اعتمادی کودک داشته باشد.
تشخیص بیش فعالی نیازمند بررسی تخصصی از سوی روانشناس یا پزشک است. درمان این مشکل معمولاً شامل ترکیبی از مشاوره روانشناختی، تغییرات در رفتار و محیط، و در برخی موارد، داروهای معین است. همچنین، والدین و معلمان نقش بسیار مهمی در مدیریت و پشتیبانی از کودکان بیش فعال دارند.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر به روش های تشخیص بیش فعالی و چگونه کنار آمدن با این افراد می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
چه زمانی باید برای تست بیش فعالی کودکان به پزشک مراجعه کرد؟
کودک به نشانه های خاصی مانند بیش از حد حرف زدن یا مشکل در گوش دادن یا پیروی از دستورات دچار باشد، ممکن است در سن 4 سالگی نیاز به ارزیابی بیش فعالی داشته باشد.
عوامل شخصی و مسائل دیگری نیز می توانند علائم بیش فعالی را تقلید کنند. برای غربالگری، باید به مواردی مانند:
– کوتاه بودن توجه: بعضی از بچه ها نمی توانند به مدت طولانی تمرکز کنند.
– مشکلات عاطفی: کودکانی که احساس می کنند ناراحت یا نگران هستند ممکن است دچار مشکلات توجه شوند.
– مشکلات خانوادگی: وقوع بحران در خانواده می تواند باعث مشکلات تمرکز کودک در مدرسه شود.
– آشوب در کلاس: محیط آموزشی پر سر و صدا و مدیریت نامناسب می تواند باعث انحراف توجه کودکان شود.
این موارد باید در نظر گرفته شوند تا بتوان به درستی ارزیابی کرد که آیا کودک واقعاً دارای اختلال بیش فعالی است یا خیر.
روش های تشخیص بیش فعالی
اگر فکر می‌کنید خودتان یا فرزندتان شاید اختلال بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) داشته باشید، بهتر است به سرعت تشخیص داده شوید.
هیچ تست معتبری برای شناسایی بیش فعالی وجود ندارد، این اختلال مغزی رایج که علائم آن اغلب در دوران کودکی آغاز می‌شود. بعضی اوقات افراد تا زمانی که بزرگ شوند، بعد از سال‌ها عدم درک علائم، تشخیص داده می‌شوند.
برخی از این تست های تشخیص شامل موارد زیر است:
مصاحبه آزمون بیش‌فعالی با اعضای خانواده و معلمان
مصاحبه با خانواده و معلمان بخش ضروری از فرآیند ارزیابی و تشخیص بیش فعالی در کودکان است. این مصاحبه ها به پزشک شما کمک می کند تا درک جامع تری از رفتار و عملکرد کودک شما در محیط های مختلف مانند خانه و مدرسه به دست آورد.
سوالات مصاحبه:
- سابقه خانوادگی: آیا سابقه ابتلا به بیش فعالی یا سایر اختلالات مرتبط با تمرکز و توجه در خانواده شما وجود دارد؟
- بی قراری: آیا فرزند شما در هنگام نیاز به سکون و عدم تحرک، بیش از حد بی قراری و ناآرامی می کند؟
- مشکل در تمرکز: آیا فرزند شما در به پایان رساندن یا شروع یک کار یا پروژه، به خصوص وظایف چالش برانگیز، مشکل دارد؟
- پرت شدن حواس: آیا فرزند شما به راحتی با محرک های محیطی مانند صدا یا فعالیت های اطراف حواسش پرت می شود؟
- عدم صبر: آیا فرزند شما در صبر کردن برای نوبت خود مشکل دارد و یا بیش از حد بی تاب و عجول است؟
- شروع علائم: در چه سنی اولین بار متوجه این رفتارها در فرزندتان شدید؟
- شدت علائم: در چه شرایطی این رفتارها بیشتر آشکار می شوند؟
- عملکرد تحصیلی: وضعیت نمرات و کارنامه های تحصیلی فرزندتان چگونه است؟
- سابقه پزشکی: سابقه پزشکی کلی فرزند شما و همچنین سابقه پزشکی خانوادگی تان چگونه است؟
مشاهده رفتار در مدرسه یا خانه برای تشخیص
مشاهده رفتار کودک در محیط های مختلف مانند خانه و مدرسه، نقش کلیدی در تشخیص بیش فعالی ایفا می کند. این امر به پزشک شما کمک می کند تا درک بهتری از نحوه عملکرد و تعامل کودک شما در دنیای واقعی به دست آورد.
مشاهده بدون دخالت:
نکته ی حائز اهمیت این است که در حین مشاهده ی رفتار کودک، هیچ گونه دخالتی در روند طبیعی آن انجام ندهید. هدف این است که کودک در شرایط عادی و بدون احساس نیاز به تغییر رفتار خود، به طور طبیعی عمل کند.
ابزارهای کمکی:
- دفتر خاطرات: ثبت مشاهدات خود در یک دفتر خاطرات می تواند به شما در یادآوری جزئیات و الگوهای رفتاری فرزندتان کمک کند.
- چک لیست: استفاده از چک لیست های استاندارد یا تهیه لیستی از رفتارهای خاص مرتبط با بیش فعالی می تواند فرآیند مشاهده را ساختاریافته تر کند.
نقش سابقه خانوادگی:
در فرآیند ارزیابی بیش فعالی ، پزشک یا متخصص مربوطه سوالاتی در مورد سابقه خانوادگی شما، از جمله موارد زیر، خواهد پرسید:
- سابقه بیش فعالی: آیا در خانواده شما فردی مبتلا به بیش فعالی یا با علائم مشابه آن وجود دارد؟
- تشخیص های مرتبط: آیا در خانواده شما سابقه سایر اختلالات مرتبط با تمرکز و توجه مانند اختلالات یادگیری یا اختلالات خلقی وجود دارد؟
احتمال انتقال:
برخی تحقیقات نشان داده اند که یک فرد بزرگسال مبتلا به بیش فعالی تا 91 درصد احتمال دارد که این اختلال را به فرزندان خود منتقل کند. با این حال، به خاطر داشته باشید که این فقط یک احتمال آماری است و عوامل دیگری نیز در ابتلا به بیش فعالی نقش دارند.
آزمایشات پزشکی:
در کنار مصاحبه و مشاهده ی رفتار، پزشک ممکن است برای رد سایر مشکلات سلامتی که می توانند علائمی شبیه به بیش فعالی ایجاد کنند، آزمایشات پزشکی تجویز کند. این آزمایش‌های پزشکی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- آزمایشات شنوایی و بینایی: برای اطمینان از اینکه مشکلات شنوایی یا بینایی در تمرکز و توجه کودک اختلال ایجاد نمی کنند.
- آزمایش خون: بررسی سطح سرب و سایر عوامل که می توانند بر عملکرد عصبی-شناختی تأثیر بگذارند.
- الکتروانسفالوگرام (EEG): اندازه گیری فعالیت الکتریکی مغز برای بررسی احتمال تشنج یا سایر ناهنجاری های مغزی.
- سی تی اسکن یا MRI: ایجاد تصاویر از مغز برای بررسی ناهنجاری های ساختاری که ممکن است بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند.
تشخیص های افتراقی:
متخصصان سلامت روان علاوه بر رد مشکلات سلامتی جسمی، باید سایر اختلالات روانی و عاطفی را که می توانند علائمی شبیه به بیش فعالی ایجاد کنند، در نظر بگیرند. این اختلالات روانی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- اختلالات خلقی: مانند افسردگی یا اضطراب
- اختلالات طیف اوتیسم: اختلالاتی که بر ارتباطات اجتماعی و رفتار تأثیر می گذارند
- اختلالات یادگیری: اختلالاتی که بر توانایی یادگیری و پردازش اطلاعات تأثیر می گذارند
- اختلال نافرمانی مقابله ای: رفتاری خصمانه و چالش برانگیز که می تواند شبیه بی نظمی و بی قراری مرتبط با بیش فعالی باشد
تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی از دوران کودکی به این اختلال مبتلا بوده و علائم آن را به طور کامل کنترل نکرده اند و یا تشخیص دقیقی دریافت نکرده اند. در برخی موارد نیز ممکن است این اختلال در دوران بزرگسالی برای اولین بار خود را نشان دهد.
تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان می تواند چالش برانگیزتر از کودکان باشد. چرا که علائم این اختلال در بزرگسالی اغلب ظریف تر و پنهان تر هستند و ممکن است به راحتی با استرس، مشکلات شغلی یا روابط بین فردی اشتباه گرفته شوند.
علاوه بر این، بسیاری از بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی در دوران کودکی تجربیات منفی و سرزنش شدن را به خاطر رفتار خود داشته اند، که می تواند تشخیص و درمان این اختلال را در دوران بزرگسالی دشوارتر کند.
برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالان، اغلب از مصاحبه با فرد مبتلا به این اختلال، مصاحبه با افراد نزدیک به او و ارزیابی های روانشناختی استفاده می‌شود.
همچنین، ممکن است پزشک نیاز به انجام آزمون‌های جسمی داشته باشد تا از عدم وجود دلیل فیزیکی برای علائم مطمئن شود. درمان بیش فعالی در بزرگسالان ممکن است شامل داروها، مشاوره روانشناختی، تغییرات در سبک زندگی و تکنیک‌های مدیریت استرس باشد.
با تشخیص صحیح و درمان مناسب، بیش فعالی در بزرگسالان قابل کنترل است و فرد مبتلا به این اختلال می‌تواند زندگی بهتری داشته باشد
تست های امواج مغزی
از آنجا که بیش فعالی یک اختلال رشد مغز است، محققان از اسکن مغز بهره برده‌اند و اکنون به دنبال روشهای جدیدی مانند الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای کمک به تشخیص بیش فعالی هستند.
یک مطالعه گسترده نشان داد که افراد مبتلا به بیش فعالی سطوح برانگیختگی کمتری در نواحی پیشانی مغز دارند و همچنین امواج مغزی تتا و بتا کافی ندارند.
بعضی پزشکان معتقدند که افراد مبتلا به بیش فعالی می‌توانند با یادگیری کنترل برانگیختگی در لوب پیشانی، علائم خود را بهبود بخشند.
اما تحقیقات نشان می‌دهد که دستگاههای EEG موجود از جمله NEBA، که توسط FDA تایید شده، دقیق نیستند و بهترین کاربرد آنها برای کمک به تشخیص‌های سنتی بیش فعالی است.
بعد از تشخیص بیش فعالی چه باید کرد؟
بیش‌فعالی یکی از اختلالات رفتاری است که معمولا در کودکان و نوجوانان ظاهر می‌شود و با انرژی بی‌اندازه و ناتوانی در کنترل خودشناسی مشخص می‌شود.
این اختلال می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر زندگی روزمره فرد داشته باشد، از جمله مشکلات در تحصیلات، روابط اجتماعی و حتی مشکلات احساسی. بنابراین، تشخیص صحیح و مداوا به موقع این اختلال اهمیت بسیاری دارد.
برای تشخیص بیش‌فعالی، ابتدا باید به مشاوره روانشناسی مراجعه کرد و از آنجا به یک متخصص روانپزشک مراجعه کرد. معمولا از روشهای مختلفی برای تشخیص بیش‌فعالی استفاده می‌شود، از جمله مصاحبه‌ها، پرسشنامه‌ها و مشاهده رفتاری و بر اساس نتایج این تست‌ها و مشاهدات، متخصص می‌تواند تشخیص نهایی را بدهد و برنامه‌ای برای مداوا و مدیریت بیش‌فعالی ترتیب دهد.
این برنامه‌ها معمولا شامل ترکیبی از درمان‌های روان‌درمانی و فراشناختی، مداواهای دارویی و تغییرات در روش زندگی و تغذیه فرد است. به طور کلی، تشخیص و مداوا به موقع بیش‌فعالی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک زیادی کند و آینده‌ی سالم‌تری را برای او فراهم کند.
آنچه در مورد تست های بیش فعالی برای فرزندتان باید بدانید!
اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است بیش فعالی داشته باشد، غربالگری توسط یک متخصص واجد شرایط اولین قدم ضروری است. در اینجا چند نکته برای از بهترین نتیجه آورده شده است که عبارتند از:
1. به دنبال متخصص مناسب باشید:
یک متخصص مراقبت های بهداشتی با تخصص در بیش فعالی پیدا کنید. این می تواند شامل پزشک اطفال، روانپزشک کودک، روانشناس یا سایر ارائه دهندگان واجد شرایط باشد.
از مدرسه فرزندتان بپرسید که آیا کسی در کارکنان وجود دارد که بتواند آنها را ارزیابی کند.
از پزشک اطفال خود برای یافتن متخصص مناسب در منطقه خود راهنمایی بخواهید.
2. سوال بپرسید و اطلاعات خود را به اشتراک بگذارید:
برای بحث در مورد علائم و نگرانی های خود در مورد فرزندتان با متخصص آماده باشید.
در مورد سابقه خانوادگی بیش فعالی و سایر شرایط پزشکی که ممکن است مرتبط باشد، سوال بپرسید.
در مورد گزینه های درمانی، از جمله داروها، رفتار درمانی و استراتژی های مدیریت در خانه سوال کنید.
3. معلم را درگیر کنید:
از علائم بیش فعالی و نتایج غربالگری با معلم فرزندتان صحبت کنید.
از آنها بخواهید پرسشنامه هایی را پر کنند یا در صورت نیاز با متخصص صحبت کنند.
همکاری با معلم برای ایجاد یک برنامه آموزشی مناسب برای فرزندتان ضروری است.
4. انتظار یک رویکرد جامع را داشته باشید:
درمان بیش فعالی معمولاً ترکیبی از دارو و رفتار درمانی را شامل می شود.
ممکن است لازم باشد داروها و برنامه رفتاری را با گذشت زمان تنظیم کنید.
صبور باشید و با متخصص فرزندتان برای یافتن بهترین راه حل برای او همکاری کنید.
5. در مسیر خود حمایت پیدا کنید:
با سایر والدین کودکان مبتلا به بیش فعالی ارتباط برقرار کنید.
از گروه های حمایتی یا انجمن های آنلاین برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و دریافت توصیه استفاده کنید.
از منابع آموزشی در مورد بیش فعالی برای یادگیری بیشتر در مورد این اختلال و نحوه کمک به فرزندتان استفاده کنید.
سوالات متداول
چه آزمایشاتی برای بیش فعالی انجام می شود؟
تستی که به طور خاص برای تشخیص بیش فعالی طراحی شده باشد، وجود ندارد. با این حال، پزشکان می‌توانند از آزمایشات مختلف برای بررسی دلایل دیگر و تایید تشخیص این اختلال استفاده کنند. همچنین، پزشکان می‌توانند با استفاده از ابزارهای غربالگری، نحوه رفتار فرد را ارزیابی کرده و اقدامات مناسب را توصیه کنند.
چگونه بیش فعالی تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص بیش فعالی با استفاده از ابزارهای مختلفی انجام می‌شود. پزشکان و متخصصان با همکاری والدین، مربیان و معلمان، برای انجام ارزیابی و تشخیص نهایی همکاری می‌کنند تا ببینند آیا کودک علائم بیش فعالی دارد یا خیر. همچنین پزشکان سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابهی داشته باشند را نیز بررسی می‌کنند.
دقیق ترین تست بیش فعالی چیست؟
برای کمک به تشخیص اختلال کمبود توجه و بیش فعالی، پزشکان از تست های مختلفی استفاده می کنند. هر فرد و شرایطی منحصر به فرد دارد، بنابراین هیچ تستی بهتر از دیگری برای غربالگری این اختلال وجود ندارد.
آیا می توانید بیش فعالی را در اسکن مغز مشاهده کنید؟
بله، ممکن است شواهدی از بیش فعالی را در اسکن مغز مشاهده کنیم. یک مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به بیش فعالی دارای فعالیت کمتری در نواحی پیشانی مغز خود و سطوح پایین تری از امواج تتا و بتا دارند که کافی نیستند.
