تست بیش فعالی کودکان یکی از روشهای معتبر برای ارزیابی و شناسایی کودکانی است که احتمال بیش فعالی یا اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) را دارند. این تستها از طریق مشاهده رفتارها، مصاحبه با والدین و معلمان، و استفاده از ابزارهای ارزیابی مختلف انجام میشود تا به تشخیص دقیق تری دست پیدا کنیم.
آیا همیشه کودکانی که پرانرژی و پرحرکت هستند، بیش فعال هستند؟ آیا این ویژگیها تنها نشانهای از شخصیت پویا و فعال کودکان است یا ممکن است نشانهای از یک مشکل عصبی مخفی باشد؟ تشخیص بیش فعالی در کودکان امری حساس و مهم است که نیازمند روشهای دقیق و موثر برای تشخیص صحیح آن است.
دراین مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر، به بررسی انواع تست بیش فعالی کودکان میپردازیم و به این سوال که آیا فرزند من دچار بیش فعالی است؟ پاسخ میدهیم پس تا انتهاس مطلب با ما همزاه باشید.
تست بیش فعالی کودکان چیست؟
تست بیش فعالی کودکان یک فرایند تشخیصی است که برای تشخیص اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) در کودکان استفاده میشود.
این تست شامل مجموعهای از سوالات و تستهای روانشناختی است که به منظور اندازه گیری نشانهها و علائم بیش فعالی در کودکان استفاده میشود.
این تستها معمولاً توسط یک روانشناس یا پزشک متخصص انجام میشود و میتواند شامل سوالات در مورد علائم مختلف بیش فعالی ، تاریخچه پزشکی کودک، و تستهای روانشناختی مختلف باشد.
تست بیش فعالی کودکان میتواند به والدین و معلمان کمک کند تا بهتر بفهمند که آیا کودکان آنها دچار بیش فعالی هستند یا خیر. این تست میتواند به عنوان یک ابزار مفید برای تشخیص، ارزیابی و درمان بیش فعالی استفاده شود. اگر یک کودک در معرض خطر بیش فعالی و نقص توجه قرار دارد، انجام این تست میتواند به والدین و مراقبین کمک کند تا بهترین راه حلها و درمانها را برای کمک به کودک خود پیدا کنند.
به طور کلی، تست بیش فعالی کودکان یک ابزار مهم و موثر برای تشخیص و مدیریت بیش فعالی است که میتواند به بهبود کیفیت زندگی کودکان و خانوادههایشان کمک کند.
انواع تست بیش فعالی کودکان
تست های بیش فعالی در کودکان ابزارهای مهمی هستند که به متخصصان مانند روانپزشکان، روانشناسان و متخصصان اعصاب اطفال کمک می کنند تا این اختلال را به طور دقیق ارزیابی و تشخیص دهند.
در ادامه به بررسی انواع مختلف تست های بیش فعالی در کودکان می پردازیم:
1. پرسشنامه ها:
پرسشنامه ها یکی از متداول ترین ابزارهای مورد استفاده برای ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان هستند.
این پرسشنامه ها توسط والدین، معلمان و خود کودک تکمیل می شوند و شامل سوالاتی در مورد علائم بیش فعالی مانند بی قراری، بی توجهی و تکانشگری می باشند.
پرسشنامه ها می توانند اطلاعات مفیدی در مورد دیدگاه های مختلف افراد در مورد رفتار و عملکرد کودک ارائه دهند.
برخی از پرسشنامه های رایج بیش فعالی عبارتند از:
- پرسشنامه رتبه بندی علائم بیش فعالی (ADHD-RS): این پرسشنامه توسط والدین و معلمان برای ارزیابی علائم ADHD در کودکان 6 تا 18 ساله تکمیل می شود.
- پرسشنامه رفتاری Conners: این پرسشنامه توسط والدین، معلمان و خود کودک برای ارزیابی علائم بیش فعالی در کودکان 3 تا 17 ساله تکمیل می شود.
- مقیاس ارزیابی رفتاری کودکان (CBCL): این پرسشنامه توسط والدین برای ارزیابی مشکلات رفتاری مختلف، از جمله بیش فعالی در کودکان 6 تا 18 ساله تکمیل می شود.
در نهایت، پرسشنامه ها می توانند ابزار مفیدی برای غربالگری بیش فعالی در کودکان باشند، اما برای تشخیص قطعی این اختلال کافی نیستند.
متخصصان از پرسشنامه ها در کنار سایر روش های ارزیابی برای درک بهتر علائم بیش فعالی کودک و ارائه یک برنامه درمانی مناسب استفاده می کنند.
2. مصاحبه های بالینی:
مصاحبه بالینی یکی از اجزای کلیدی در فرآیند ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان است.
این مصاحبه ها توسط متخصصان مانند روانپزشکان، روانشناسان و متخصصان اعصاب اطفال انجام می شوند و شامل گفتگوی رو در رو با کودک، والدین و گاهی اوقات معلمان هستند.
هدف از مصاحبه بالینی جمع آوری اطلاعات عمیق و دقیق در مورد علائم بیش فعالی کودک، سابقه پزشکی و خانوادگی، عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و سایر عوامل مرتبط با این اختلال است.
مراحل کلی یک مصاحبه بالینی بیش فعالی :
- مصاحبه با کودک: در این مرحله، متخصص با کودک در مورد علائم بیش فعالی ، افکار، احساسات و تجربیات او صحبت می کند.
- مصاحبه با والدین: در این مرحله، متخصص با والدین در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی کودک، علائم بیش فعالی مشاهده شده در خانه، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی او صحبت می کند.
- مصاحبه با معلمان (در صورت امکان): در این مرحله، متخصص با معلمان کودک در مورد رفتار او در مدرسه، عملکرد تحصیلی و تعاملات او با همسالان و معلمان صحبت می کند.
مصاحبه های بالینی در کنار سایر روش های ارزیابی مانند پرسشنامه ها، تست های شناختی و معاینات پزشکی، نقش مهمی در تشخیص دقیق بیش فعالی در کودکان ایفا می کنند.
3. ارزیابی های رفتاری:
ارزیابی رفتاری یکی از روش های مهم برای ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان است.
این روش شامل مشاهده ی مستقیم رفتار کودک در محیط های مختلف مانند خانه، مدرسه یا زمین بازی توسط متخصصان آموزش دیده می باشد.
هدف از ارزیابی رفتاری، جمع آوری اطلاعات عینی در مورد چگونگی رفتار کودک در موقعیت های واقعی و شناسایی الگوهای رفتاری مرتبط با بیش فعالی است.
مراحل کلی یک ارزیابی رفتاری بیش فعالی :
- تعریف رفتار هدف: در این مرحله، متخصص رفتارهای خاصی را که باید مورد ارزیابی قرار گیرند (مانند بی قراری، صحبت کردن بدون نوبت) تعریف می کند.
- مشاهده ی رفتار: متخصص رفتار کودک را در محیط های مختلف مانند خانه، مدرسه یا زمین بازی به طور مستقیم مشاهده می کند.
- ثبت رفتار: متخصص تعداد دفعات و مدت زمان اتفاق افتادن رفتارهای هدف را ثبت می کند.
- تجزیه و تحلیل داده ها: متخصص اطلاعات جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل می کند تا الگوهای رفتاری را شناسایی کند و در مورد شدت بیش فعالی کودک قضاوت کند.
اطلاعات حاصل از این ارزیابی ها به متخصصان کمک می کند تا علائم بیش فعالی کودک را به درستی درک کنند، علل احتمالی را بررسی کنند و یک برنامه ی درمانی مناسب برای رفع نیازهای فردی کودک ارائه دهند.
4. آزمون شناختی
آزمونهای شناختی یکی از ابزارهای مهم در روانشناسی شناختی است که برای اندازه گیری عملکرد ذهنی شخص به کار میرود. این نوع آزمونها برای اندازه گیری مهارتهای شناختی مانند حافظه، توجه، حل مسئله، پردازش اطلاعات و دیگر فرایندهای ذهنی استفاده میشود.
آزمونهای شناختی معمولاً شامل سوالاتی درباره عملکرد ذهنی فرد میشود که با تکنیکهای مختلفی مانند تست های روانسنجی، مصاحبه و مشاهده انجام میشود.
این آزمونها به افراد کمک میکنند تا میزان توانایی شناختی و عملکرد ذهنی خود را بسنجند و درک بهتری از قوای و ضعفهای خود داشته باشند.
برخی از آزمون های شناختی رایج که برای ارزیابی بیش فعالی استفاده می شوند عبارتند از:
- آزمون استروپ: این آزمون توانایی کودک را در توجه انتخابی و مهار مداخله می سنجد.
- آزمون تداخل تاخیر زمان (DTI): این آزمون توانایی کودک را در حفظ اطلاعات در حافظه کوتاه مدت و بازیابی آن هنگامی که تداخلی وجود دارد، می سنجد.
- آزمون هوش وکسلر برای کودکان (WISC): این آزمون یک آزمون هوش کامل است که توانایی های شناختی مختلف مانند استدلال منطقی، حل مسئله و دانش زبانی را می سنجد.
5. معاینات پزشکی
معاینات پزشکی بخش مهمی از فرآیند ارزیابی اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) در کودکان است.
هدف از این معاینات، رد سایر علل احتمالی علائم بیش فعالی ، مانند مشکلات پزشکی یا اختلالات یادگیری است که می توانند علائمی مشابه بیش فعالی داشته باشند.
مراحل کلی یک معاینه پزشکی برای بیش فعالی :
- بررسی سابقه پزشکی: پزشک در مورد سابقه پزشکی کودک، از جمله هرگونه بیماری مزمن، بستری شدن در بیمارستان، جراحی و داروهایی که مصرف می کند، سوالاتی را مطرح می کند.
- معاینه فیزیکی: پزشک معاینه فیزیکی کاملی را برای بررسی هرگونه مشکل پزشکی که ممکن است باعث علائم بیش فعالی شود، انجام می دهد.
- آزمایشات آزمایشگاهی: پزشک ممکن است آزمایشات آزمایشگاهی مانند آزمایش خون و ادرار را برای بررسی کمبودهای تغذیه ای، عفونت ها یا سایر شرایط پزشکی که می توانند علائم بیش فعالی را تقلید کنند، تجویز کند.
- معاینات تخصصی: در برخی موارد، پزشک ممکن است کودک را به متخصصان دیگر مانند متخصص مغز و اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی یا روانپزشک برای ارزیابی های تخصصی تر ارجاع دهد.
آزمایش های تصویربرداری مغزی:
در برخی موارد، ممکن است پزشک آزمایش های تصویربرداری مغزی مانند MRI یا EEG را برای بررسی ناهنجاری های مغزی که ممکن است با بیش فعالی مرتبط باشد، تجویز کند.
با این حال، مهم است که توجه داشته باشید که هیچ ناهنجاری مغزی خاصی با بیش فعالی مرتبط نیست و این آزمایش ها فقط برای رد سایر علل احتمالی علائم استفاده می شوند.
نقش معاینات پزشکی در تشخیص بیش فعالی :
معاینات پزشکی به تنهایی برای تشخیص بیش فعالی کافی نیستند.
تشخیص این اختلال باید بر اساس ترکیبی از ارزیابی های بالینی، تست ها و معاینات پزشکی انجام شود.
اطلاعات حاصل از معاینات پزشکی به متخصصان کمک می کند تا علل احتمالی دیگر علائم بیش فعالی را رد کنند و درک دقیق تری از وضعیت کودک به دست آورند.
پزشک می تواند با توجه به نتایج معاینات پزشکی، سایر ارزیابی ها و سابقه پزشکی کودک، بهترین برنامه درمانی را برای مدیریت علائم بیش فعالی و بهبود کیفیت زندگی کودک ارائه دهد.
آیا تست های بیش فعالی در خانه قابل اعتماد هستند؟
تست های خانگی بیش فعالی می توانند به شما در درک بهتر احتمال ابتلای فرزندتان به بیش فعالی کمک کنند، اما به تنهایی قابل اعتماد نیستند. این تست ها به طور کلی پرسشنامه هایی هستند که توسط والدین یا معلمان تکمیل می شوند و رفتارهای کودک را ارزیابی می کنند.
در حالی که این تست ها می توانند غربالگری مفیدی باشند، اما نمی توانند تشخیص قطعی بدهند. برای تشخیص بیش فعالی ، کودک باید توسط یک متخصص بهداشت روان مانند روانپزشک یا روانشناس ارزیابی شود. این ارزیابی شامل مصاحبه با کودک و والدین، مشاهده رفتار کودک و ممکن است شامل تست های روانشناختی نیز باشد.
دلایل عدم اطمینان به تست های خانگی:
- محدودیت های پرسشنامه ها: پرسشنامه ها بر اساس گزارش های ذهنی هستند و ممکن است همیشه دقیق نباشند. به عنوان مثال، یک والدین ممکن است رفتار فرزند خود را بیش از حد یا کم ارزیابی کند.
- عوامل دیگر می توانند علائم مشابه بیش فعالی را ایجاد کنند: برخی از شرایط دیگر، مانند اضطراب، افسردگی و مشکلات یادگیری، می توانند علائمی مشابه بیش فعالی داشته باشند.
- تفاوت های رشدی: سطح فعالیت و توجه در کودکان به طور طبیعی با افزایش سن تغییر می کند. آنچه ممکن است در یک سن طبیعی به نظر برسد، در سن دیگر طبیعی نباشد.
بنابراین، در حالی که تست های خانگی بیش فعالی می توانند نقطه شروعی مفید باشند، اما مهم است که آنها را به عنوان یک ابزار تشخیصی نهایی در نظر نگیرید. اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است بیش فعالی داشته باشد، باید با یک متخصص بهداشت روان صحبت کنید.
تفاوت علائم بیش فعالی دختران با پسران چیست؟
حدود دو برابر تعداد پسران نسبت به دختران مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده می شوند. اما یکی از تفاوتهای مهم بین علائم بیش فعالی در دختران و پسران، رویکرد آنها نسبت به این اختلال است.
بر اساس تحقیقات، دختران ممکن است تمایل داشته باشند علائم بیش فعالی خود را پنهان کنند و به جای اظهار رفتارهای بیش فعال، احساسات منفی را نشان دهند.
این موضوع میتواند باعث ایجاد مشکلات برای تشخیص اختلال بیش فعالی در دختران شود. در حالی که پسران ممکن است رفتارهای بیش فعال خود را به صورت باز و آشکار نشان دهند و این امر میتواند تشخیص این اختلال را برای پزشکان و والدین آسانتر کند.
علاوه بر این، تفاوتهای جنسیتی دیگری نیز در علائم بیش فعالی دختران و پسران وجود دارد. برخی تحقیقات نشان میدهند که دختران ممکن است در معرض خطر بالاتری برای اختلالات روانی همچون افسردگی و اضطراب قرار بگیرند که ممکن است با علائم بیش فعالی همراه باشد.
این نکته نشان از اهمیت توجه به جنسیت در تشخیص و درمان بیش فعالی دارد و نشان میدهد که نیاز به رویکردهای متفاوت برای دختران و پسران در مواجهه با این اختلال وجود دارد.
آیا فرزند من دچار بیش فعالی است؟
اگر فکر میکنید کودکتان ممکن است دچار اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) باشد، حتما برای ارزیابی او به یک متخصص مراجعه کنید.
نشانههای اولیه بیش فعالی عموما به شکل رفتارهای بیشفعال یا بیتفاوتی ظاهر میشود و معمولا در کودکان میان سه تا شش سالگی قابل مشاهده است. آیا کودک شما:
- از انرژی فراوان خود استفاده کنید و برای آرامش داشتن تلاش کنید
- همیشه در حال فعالیت است و بدون استراحت به بازی کردن ادامه میدهد
- همیشه در حال حرکت بوده و دوست دارد چیزهای جدید یاد بگیرید
- به طور مداوم حرف میزند و به دیگران اجازه صحبت کردن نمیدهد
- بدون توجه به اطرافیانتان، به عنوان یک شخص بی توجه و بی تحمل به نظر میرسد.
علائم دیگر بیش فعالی رفتارهای بی توجه است. اینها معمولاً زمانی که کودک مدرسه را شروع می کند ظاهر می شوند. آیا فرزند شما:
- به راحتی حواس پرت شوید
- اشتباهات بی دقت انجام دهید
- به سختی دستورالعمل ها را دنبال کنید
- اغلب چیزهایی را فراموش یا از دست می دهند
- در منظم ماندن مشکل داشته باشید
- به نظر می رسد وقتی کسی با او صحبت می کند گوش نمی دهد
- از چیزهایی که شامل تفکر یا تلاش زیاد است اجتناب کنید
- به نظر می رسد از آنچه در اطراف آنها می گذرد بی خبر است
همه کودکان مبتلا به بیش فعالی هر دو نوع علائم را ندارند. برخی فقط علائم بی توجهی دارند.
با کودکان بیش فعال چگونه باید رفتار کرد؟
کودکان بیش فعال، که به آنها مبتلایان به اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) نیز گفته می شود، می توانند چالش های منحصر به فردی را هم برای خود و هم برای اطرافیانشان ایجاد کنند. با این حال، با صبر، درک و استراتژی های صحیح، می توان به این کودکان کمک کرد تا رشد کرده و به پتانسیل کامل خود برسند.
در اینجا چند نکته برای رفتار با کودکان بیش فعال آورده شده است:
محیطی ساختاریافته و با ثبات ارائه دهید:
- برنامه روزانه منظمی ایجاد کنید و تا حد امکان به آن پایبند باشید. این به کودک شما کمک می کند تا بداند چه انتظاری باید داشته باشد و احساس امنیت کند.
- محیطی آرام و عاری از حواس پرتی ایجاد کنید. این به کودک شما کمک می کند تا بر روی کار در دست تمرکز کند.
- قوانین و انتظارات واضحی تعیین کنید و آنها را به طور مداوم اجرا کنید.
از پاداش و تشویق مثبت استفاده کنید:
- رفتارهای مثبت را زمانی که مشاهده می کنید، تشویق کنید. این می تواند به سادگی با دادن ستایش کلامی، لبخند یا دادن یک جایزه کوچک باشد.
- به جای تمرکز بر تنبیه، بر پاداش تمرکز کنید. تنبیه می تواند اثر معکوس داشته باشد و رفتار را بدتر کند.
- از سیستم پاداش مانند نمودار یا تخته برچسب استفاده کنید تا به کودک خود انگیزه دهید تا به خوبی رفتار کند.
به آنها کمک کنید تا انرژی خود را به روشی سالم تخلیه کنند:
- فرصت های زیادی برای فعالیت بدنی به کودک خود بدهید. این می تواند شامل بازی در فضای باز، ورزش یا شرکت در فعالیت های ورزشی باشد.
- فعالیت های آرامش بخش مانند یوگا، مدیتیشن یا گذراندن وقت در طبیعت را به آنها معرفی کنید.
- به آنها کمک کنید تا مهارت های مقابله ای سالم را برای مدیریت استرس و عواطف خود بیاموزند.
با صبر و حوصله باشید و درک کنید:
- به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به بیش فعالی به طور متفاوتی نسبت به سایر کودکان فکر می کنند و رفتار می کنند.
- اشتباهات را بپذیرید و به کودک خود کمک کنید تا از آنها درس بگیرد.
- مثبت اندیش باشید و بر نقاط قوت کودک خود تمرکز کنید.
مهم است که به یاد داشته باشید که هر کودک منحصر به فرد است و هیچ رویکردی برای همه مناسب نیست. آنچه برای یک کودک مفید است ممکن است برای کودک دیگر درست نباشد. مهم است که با فرزند خود کار کنید تا استراتژی هایی را پیدا کنید که برای او و شما بهترین کارایی را دارد.
تست بیش فعالی کودکان
توجه: این تست فقط برای غربالگری اولیه است و به هیچ وجه جایگزین تشخیص توسط متخصص بهداشت روان نیست.
این تست شامل 18 سوال است که به دو بخش بی توجهی و بیش فعالی-تکانشگری تقسیم می شود. برای هر سوال که به آن “بله” پاسخ می دهید، یک امتیاز به خودتان بدهید.
1. بخش بی توجهی (9 سوال):
- آیا اغلب اوقات تکالیف مدرسه یا سایر کارهایش را به موقع تمام نمی کند؟
- به طور مداوم در حین صحبت دیگران حواسش پرت می شود؟
- در دنبال کردن دستورالعمل ها مشکل دارد؟
- به طور مداوم در حال ور رفتن یا بی قراری می کند؟
- در تمرکز بر روی یک کار برای مدت طولانی مشکل دارد؟
- به نظر می رسد که اغلب در افکار خود غرق شده است؟
- به راحتی حواسش پرت می شود؟
- در سازماندهی کارها و وسایلتش مشکل دارد؟
- از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی زیادی نیاز دارند، مانند مطالعه، اجتناب می کند؟
2. بخش بیش فعالی-تکانشگری (9 سوال):
- آیا اغلب در جا نشستن مشکل دارد؟
- بیش از حد صحبت می کند؟
- قبل از اینکه نوبتشان برسد، حرف دیگران را قطع می کند؟
- بدون فکر عمل می کند و بعداً پشیمان می شود؟
- در صبر نوبت مشکل دارد؟
- اغلب در حال دویدن یا بالا رفتن از چیزها است، حتی زمانی که نامناسب است؟
- احساس می کند که همیشه “روی موتور” است؟
- در آرام و ساکن ماندن مشکل دارد، به خصوص در محیط های آرام؟
- اغلب چیزهایی را پرتاب می کند؟
امتیازدهی:
- 0-5 امتیاز: احتمالاً بیش فعالی ندارد.
- 6-9 امتیاز: ممکن است علائم خفیفی از بیش فعالی داشته باشد.
- 10-14 امتیاز: احتمالاً علائم متوسط بیش فعالی دارد.
- 15-18 امتیاز: احتمالاً علائم شدید بیش فعالی دارد.
ملاحظات:
- این تست فقط برای کودکان 6 تا 12 سال مناسب است.
- اگر فرزندتان 12 سال یا بیشتر سن دارد، باید از تست غربالگری بزرگسالان استفاده کنید.
- اگر نگران فرزندتان هستید، مهم است که با یک متخصص بهداشت روان برای ارزیابی و تشخیص بیشتر صحبت کنید.
سخن پایانی
تست های بیش فعالی کودکان، ابزاری برای غربالگری اولیه هستند و به هیچ وجه جایگزین تشخیص توسط متخصص بهداشت روان نیستند. این تست ها می توانند به شما کمک کنند تا احتمال ابتلای فرزندتان به بیش فعالی را بهتر درک کنید، اما نباید تنها ملاک شما برای تشخیص باشد.
اگر نگران هستید که فرزندتان ممکن است بیش فعالی داشته باشد، مهم است که با یک متخصص بهداشت روان مانند روانپزشک یا روانشناس صحبت کنید. آنها می توانند ارزیابی کاملی از فرزندتان انجام دهند و در صورت نیاز، تشخیص صحیح را بدهند و درمان مناسب را ارائه کنند.
به خاطر داشته باشید که بیش فعالی یک اختلال قابل مدیریت است و با کمک و حمایت مناسب، کودکان مبتلا به بیش فعالی می توانند رشد کنند و به پتانسیل کامل خود برسند.