بی‌قراری، هراس، تپش قلب، تنگی نفس، تعریق، لرزش، و بی‌خوابی، تنها نمونه‌ای از علائم اختلال اضطراب ناشی از دارو هستند. این علائم گاهی به حدی آزاردهنده می‌شوند که فرد مصرف دارو را قطع می‌کند و سلامتی خود را به خطر می‌اندازد.
در واقع اضطراب، احساسی ناخوشایند و آزاردهنده است که می‌تواند در پی مصرف برخی داروها، گریبان‌گیر افراد شود. این اضطراب، گاه چنان شدید و طاقت‌فرسا می‌شود که زندگی روزمره فرد را مختل کرده و او را به کامِ رنج و عذاب می‌کشاند.
تحقیقات نشان می‌دهد که در حدود 10 تا 20 درصد از افراد که داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند، دچار اضطراب ناشی از دارو می‌شوند. این آمار در مورد داروهای ضد اضطراب، 5 تا 10 درصد است.
بنابراین، افرادی اختلال اضطراب ناشی از مواد را تجربه می‌کنند بهتر است که هرچه سریع‌تر به یک پزشک متخصص مراجعه کنند.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر درباره اختلال اضطراب ناشی از دارو، علائم، راه های تشخیص و درمانی آن با شما صحبت می‌کنیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
اختلال اضطراب ناشی از دارو چیست؟
اختلال اضطراب ناشی از دارو، نوعی اضطراب است که در اثر مصرف برخی داروها ایجاد می‌شود. این اضطراب می‌تواند به صورت ناگهانی یا تدریجی بروز کند و علائمی مانند بی‌قراری، هراس، تپش قلب، تنگی نفس، تعریق، لرزش، و بی‌خوابی را به همراه داشته باشد.
بعضی داروها مانند محرک‌هایی مثل کوکائین و آمفتامین‌ها می‌توانند به طور مستقیم سطوح اضطراب را افزایش دهند.
داروهای دیگر مانند الکل و بنزودیازپین‌ها در ابتدا ممکن است اضطراب را کاهش دهند، اما هنگام کاهش تأثیر دارو، اضطراب ممکن است بازگردد.
علاوه بر این، قطع برخی از داروها مانند اوپیوئیدها و بنزودیازپین‌ها می‌تواند علائم شدید اضطراب را به همراه داشته باشد. اگر به دلیل مصرف دارو علائم اضطراب دارید، مهم است که از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.
گزینه‌های درمانی ممکن است شامل درمان روان‌شناختی، داروها یا ترکیبی از هر دو باشد. همچنین، مهم است که به مشکلات اساسی مرتبط با اختلالات مصرف مواد پرداخته شود تا از علائم اضطراب بیشتر جلوگیری شود و بهبود کلی در سلامت روانی و جسمی شما تسهیل شود.
علائم اختلال اضطراب ناشی از دارو
علائم اختلال اضطراب ناشی از دارو می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اما به طور کلی، این علائم به دو دسته علائم روانی و جسمی تقسیم می‌شوند.
علائم روانی:
- بی‌قراری و هراس
- ترس و وحشت
- افکار منفی و مزاحم
- ناتوانی در تمرکز
- بی‌خوابی و مشکل در خواب
- تحریک‌پذیری و عصبانیت
- احساس جدایی از واقعیت
- ترس از مرگ یا دیوانه شدن
علائم جسمی:
- تپش قلب و افزایش ضربان قلب
- تنگی نفس و احساس خفگی
- تعریق و لرزش
- حالت تهوع و اسهال
- سرگیجه و سبکی سر
- سردرد و درد عضلانی
- خشکی دهان
- بی‌اشتهایی یا پرخوری
راه های تشخیص اختلال ناشی از دارو
تشخیص اختلال اضطراب ناشی از دارو توسط پزشک انجام می‌شود. در ادامه به برخی از مراحل تشخیص این اختلال اشاره می‌کنیم:
- شرح حال و بررسی علائم:
- پزشک در مورد علائم شما، مانند نوع اضطراب، شدت و زمان شروع آن سؤال خواهد کرد.
- همچنین در مورد سابقه مصرف داروهای شما، چه با نسخه و چه بدون نسخه، سؤال خواهد کرد.
- پزشک در مورد سابقه پزشکی و سلامت روان شما نیز سؤال خواهد کرد.
- معاینه فیزیکی:
- پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا سایر علل احتمالی اضطراب را رد کند.
- آزمایش‌های تشخیصی:
- در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های خون یا سایر آزمایش‌های تشخیصی برای رد سایر علل احتمالی اضطراب انجام شود.
- معیارهای تشخیصی:
- پزشک برای تشخیص اختلال اضطراب ناشی از دارو، از معیارهای تشخیصی DSM-5 یا ICD-10 استفاده می‌کند.
ملاک‌های تشخیصی اختلال اضطراب ناشی از دارو طبق DSM-5:
- مصرف یک ماده یا داروی مخدر (به استثنای کافئین)
- بروز علائم اضطراب در حین یا به زودی پس از مصرف ماده یا دارو
- عدم وجود علل دیگر برای علائم اضطراب
- علائم اضطراب باعث ناراحتی یا نقصان قابل توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه‌های مهم زندگی می‌شود.
5. تشخیص افتراقی:
تشخیص افتراقی فرایندی است که برای تشخیص یک بیماری یا اختلال خاص از طریق رد سایر بیماری‌ها یا اختلالات با علائم مشابه انجام می‌شود. این فرایند شامل بررسی دقیق علائم بیمار، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی است.
- مهم است که اختلال اضطراب ناشی از دارو از سایر اختلالات اضطرابی، مانند اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، و اختلال وسواس فکری – اجباری، تمایز داده شود.
- همچنین باید از سایر علل احتمالی اضطراب، مانند مشکلات پزشکی، سوء مصرف مواد، و مشکلات سلامت روان، افتراق داده شود.
علت اضطراب ناشی از اختلال دارو چیست؟
اضطراب ناشی از اختلال دارو به معنای تجربه اضطراب و نگرانی به عنوان علائم واکنشی به مصرف داروها است. داروها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارند و فرایندهای شیمیایی و عصبی را تغییر دهند.
این تغییرات ممکن است باعث ایجاد تنش و ناراحتی در سیستم عصبی شود و در نتیجه اضطراب ناشی از اختلال دارو را ایجاد کنند.
عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد اضطراب ناشی از اختلال دارو نقش داشته باشند. به عنوان مثال، مصرف داروهای محرک مانند کوکائین و آمفتامین‌ها می‌تواند با افزایش فعالیت عصبی و افزایش ضربان قلب، احساس اضطراب و وحشت را ایجاد کند.
همچنین، مصرف داروهای مهارکننده مانند الکل و بنزودیازپین‌ها در ابتدا ممکن است اضطراب را کاهش دهند، اما هنگام کاهش تأثیر دارو، اضطراب ممکن است بازگردد.
علاوه بر این، قطع برخی از داروها مانند اوپیوئیدها و بنزودیازپین‌ها نیز می‌تواند علائم شدید اضطراب را به همراه داشته باشد. توقف ناگهانی این داروها می‌تواند باعث ایجاد علائم قوی اضطرابی شود.
اضطراب ناشی از اختلال دارو ممکن است به صورت فیزیکی و روانی ظاهر شود. علائم فیزیکی ممکن است شامل افزایش ضربان قلب، عرق‌ریزی، لرزش، تهوع و استفراغ، تنگی نفس، درد قفسه سینه و سرگیجه باشد.
همچنین، علائم روانی ممکن است شامل ترس یا نگرانی شدید، حملات وحشت، عصبانیت، مشکل در تمرکز، بی‌خوابی باشد.
مهم است به این نکته توجه کنیم که مصرف داروها می‌تواند اختلالات اضطرابی را نیز تشدید کند و در برخی موارد، می‌تواند اختلالات اضطرابی را در افرادی که به آنها تمایل دارند، ایجاد کند.
اگر شما علائمی از اضطراب ناشی از اختلال دارو تجربه می‌کنید، مهم است که از یک پزشک متخصص کمک بگیرید. آنها می‌توانند به شما کمک کنند تا علت اصلی علائم شما را تشخیص داده و برنامه درمانی را برای کنترل آنها تدوین کنند.
برای جلوگیری از اختلال ناشی از دارو چه کاری باید انجام دهیم؟
راهکارهای پیشگیری از اختلال اضطراب ناشی از دارو:
- قبل از مصرف هر گونه دارو، با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی، از جمله اضطراب، صحبت کنید.
- در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، چه با نسخه و چه بدون نسخه، به پزشک خود اطلاع دهید.
- از مصرف خودسرانه داروها خودداری کنید.
- داروهای خود را طبق تجویز پزشک متخصص مصرف کنید.
- از مصرف کافئین و الکل که می‌توانند اضطراب را تشدید کنند، خودداری کنید.
- ورزش منظم داشته باشید و به طور کافی بخوابید.
- روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن و تنفس عمیق را یاد بگیرید.
روش‌های درمانی اختلال ناشی از دارو
روش‌های درمانی اختلال اضطراب ناشی از دارو به نوع و شدت اضطراب، و همچنین نوع داروی مصرفی بیمار بستگی دارد.
برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:
- کاهش دوز یا قطع مصرف دارو:
- در برخی موارد، ممکن است پزشک کاهش دوز یا قطع مصرف دارو را توصیه کند.
- این کار باید تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود.
- تغییر نوع دارو:
- در برخی موارد، ممکن است پزشک نوع دارو را تغییر دهد تا دارویی با عوارض جانبی کمتر تجویز کند.
- مصرف داروهای ضد اضطراب:
- در برخی موارد، ممکن است پزشک داروهای ضد اضطراب برای کنترل اضطراب تجویز کند.
- این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- استفاده از روش‌های غیردارویی:
- روش‌های غیردارویی مانند روان‌درمانی، مدیتیشن، و تنفس عمیق نیز می‌توانند در کاهش اضطراب موثر باشند.
1. روان‌درمانی:
- روان‌درمانی می‌تواند به بیمار کمک کند تا با اضطراب خود کنار بیاید و مهارت‌های مقابله‌ای را یاد بگیرد.
2. مدیتیشن:
- مدیتیشن می‌تواند به آرامش ذهن و بدن کمک کند و اضطراب را کاهش دهد.
3. تنفس عمیق:
- تنفس عمیق می‌تواند به آرامش سیستم عصبی و کاهش اضطراب کمک کند.
- تغییر سبک زندگی:
- تغییر سبک زندگی مانند ورزش منظم، خواب کافی، و رژیم غذایی سالم نیز می‌تواند در کاهش اضطراب موثر باشد.
1. ورزش منظم:
- ورزش منظم می‌تواند به ترشح هورمون‌های اندورفین که به آرامش و شادی کمک می‌کنند، منجر شود.
2. خواب کافی:
- خواب کافی برای سلامت روان ضروری است و می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.
3. رژیم غذایی سالم:
- رژیم غذایی سالم می‌تواند به سلامت جسمی و روانی کمک کند و اضطراب را کاهش دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
باید به پزشک مراجعه کنید در صورتی که شما علائم اختلال اضطراب ناشی از دارو را تجربه می‌کنید. این علائم ممکن است شامل اضطراب شدید، حملات وحشت، ترس یا نگرانی مداوم، عصبانیت، مشکل در تمرکز، بی‌خوابی، رفتار اجتنابی و افکار مه واجب باشد.
همچنین، اگر این علائم شدید و مزاحم برای شما هستند و در زندگی روزمره، ارتباطات اجتماعی، یا عملکرد تحصیلی یا شغلی شما تأثیر منفی دارند، نیز باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر شما قبلاً تشخیص اختلال اضطرابی داشته‌اید و مصرف داروها باعث تشدید علائم شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بررسی کند که آیا داروها مناسب برای شما هستند یا نیاز به تغییر در داروها یا روش درمانی دارید.
همچنین، اگر شما در مورد تأثیر داروها بر روی علائم اضطراب خود سؤالاتی دارید یا نیاز به راهنمایی در مورد استفاده صحیح از داروها و مدیریت علائم اضطراب دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
در نهایت، همواره اگر شما نگرانی در مورد علائم خود دارید یا احساس می‌کنید که نیاز به کمک حرفه‌ای دارید، بهترین راه حل این است که به پزشک خود مراجعه کنید. آنها می‌توانند علائم شما را بررسی کنند، تشخیص دقیقی قرار دهند و برنامه درمانی مناسب برای شما تدوین کنند.
سؤالات متداول
- چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به اضطراب ناشی از دارو هستند؟
افرادی که سابقه اضطراب یا افسردگی دارند، مشکلات سلامت جسمی دارند، یا از داروهای متعددی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اضطراب ناشی از دارو هستند.
- چگونه می‌توان اضطراب ناشی از دارو را تشخیص داد؟
تشخیص اضطراب ناشی از دارو توسط پزشک انجام می‌شود. پزشک با بررسی علائم بیمار، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی، می‌تواند این اختلال را تشخیص دهد.
- اگر اضطراب ناشی از دارو را تجربه می‌کنم، چه کاری باید انجام دهم؟
اگر اضطراب ناشی از دارو را تجربه می‌کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند برای شما یا عزیزانتان بهترین روش درمانی را تجویز کند.
- آیا اضطراب ناشی از دارو خطرناک است؟
اضطراب ناشی از دارو می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار دهد و در برخی موارد، منجر به ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره شود. در صورت عدم درمان، اضطراب ناشی از دارو می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند افسردگی و سوء مصرف مواد منجر شود.
- آیا اضطراب ناشی از دارو قابل درمان است؟
بله اضطراب ناشی از دارو با روش‌های مختلفی قابل درمان است. با تشخیص و درمان زودهنگام، می‌توان علائم این اختلال را کنترل کرد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشید.
