اولین گام مهم در پیشگیری از سکته مغزی، شناخت علل این حادثه است. فهم دقیق از عوامل خطرزایی که می‌توانند منجر به بروز سکته مغزی شوند، افراد را قادر می‌سازد تا اقدامات مناسبی برای کاهش این خطرات انجام دهند. عواملی همچون فشار خون بالا، دیابت، چربی خون بالا، سیگار کشیدن، فعالیت بدنی ناکافی و چاقی از جمله عوامل مهمی هستند که باید به آنها توجه ویژه‌ای داشت.
علاوه بر شناخت عوامل خطرزا، شناخت علائم اولیه سکته مغزی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. افراد باید آگاه باشند که علائمی همچون اختلال در گفتار، اختلال در دید، سردرد شدید، از دست دادن تعادل و احساس ضعف یا فلج در یک ناحیه از بدن ممکن است نشانه‌های اولیه سکته مغزی باشند.
در ادامه مطلب کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر، به بررسی روش‌های پیشگیری از سکته مغزی و اقداماتی که هر فرد می‌تواند برای حفظ سلامت مغز و پیشگیری از این حادثه وحشتناک انجام دهد، خواهیم پرداخت.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون به بخشی از مغز به طور ناگهانی قطع شود. این امر می‌تواند ناشی از انسداد شریان یا پارگی رگ باشد. در هر دو مورد، سلول‌های مغزی به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی شروع به از بین رفتن می‌کنند. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و نیاز به درمان فوری دارد.
علائم سکته مغزی می‌تواند شامل ناگهانی بی‌حسی یا ضعف در صورت، بازو یا پا، گیجی، مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار، مشکل در راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی، و سردرد ناگهانی و شدید باشد. اگر شما یا کسی که می‌شناسید هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
درمان سکته مغزی به نوع سکته و شدت آن بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل داروهایی برای حل کردن لخته‌های خونی یا جلوگیری از تشکیل آنها، جراحی برای ترمیم رگ‌های آسیب‌دیده، و توانبخشی برای کمک به بیمار در بازیابی هر گونه عملکردی است که از دست رفته است.
با اقدام سریع، می‌توان از بسیاری از ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی جلوگیری کرد. آگاهی از علائم سکته مغزی و دانستن زمان تماس با پزشک می‌تواند جان انسان را نجات ده
علائم سکته مغزی
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف بدن
- گیجی، مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل در راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
- مشکل ناگهانی در کنترل عضلات صورت، مانند افتادگی پلک یا دهان
نکته: اگر شما یا کسی که می‌شناسید هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و درمان فوری برای جلوگیری از ناتوانی دائمی یا مرگ ضروری است.
عوامل خطر سکته مغزی
عوامل خطر قابل کنترل:
- فشار خون بالا: فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سکته مغزی است. با کنترل فشار خون می‌توان خطر سکته مغزی را به طور قابل توجهی کاهش داد.
- دیابت: دیابت خطر ابتلا به سکته مغزی را دو تا چهار برابر افزایش می‌دهد. کنترل قند خون با دارو، رژیم غذایی و ورزش برای افراد مبتلا به دیابت ضروری است.
- کلسترول بالا: کلسترول بالا، به ویژه کلسترول LDL (“بد”)، می‌تواند به شریان‌ها آسیب برساند و خطر سکته مغزی را افزایش دهد. با رژیم غذایی سالم، ورزش و در صورت نیاز دارو می‌توان سطح کلسترول را کنترل کرد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن به شریان‌ها آسیب می‌رساند و خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. ترک سیگار یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید.
- چاقی: چاقی خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد. با کاهش وزن و حفظ وزن سالم می‌توان خطر سکته مغزی را کاهش داد.
- عدم فعالیت بدنی: عدم فعالیت بدنی خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد. حداقل 150 دقیقه ورزش متوسط یا 75 دقیقه ورزش شدید در هفته را هدف قرار دهید.
- رژیم غذایی ناسالم: رژیم غذایی ناسالم که سرشار از چربی‌های اشباع شده و ترانس، کلسترول، سدیم و شکر است، می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد. یک رژیم غذایی سالم که سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی باشد، می‌تواند به کاهش خطر سکته مغزی کمک کند.
- مصرف بیش از حد الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد. زنان باید حداکثر یک نوشیدنی در روز و مردان حداکثر دو نوشیدنی در روز مصرف کنند.
عوامل خطر غیرقابل کنترل:
- سن: خطر سکته مغزی با افزایش سن افزایش می‌یابد.
- جنسیت: مردان کمی بیشتر از زنان در معرض سکته مغزی قرار می‌گیرند.
- سابقه خانوادگی سکته مغزی: اگر سابقه خانوادگی سکته مغزی دارید، خطر ابتلا به آن بیشتر است.
- نژاد و قومیت: برخی از نژادها و قومیت‌ها در معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی خاص هستند. به عنوان مثال، سیاه‌پوستان در معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی هموراژیک قرار دارند، در حالی که اسپانیایی‌تبارها در معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی ایسکمیک هستند.
- سابقه سکته مغزی یا TIA (حمله ایسکمی گذرا): اگر قبلاً سکته مغزی یا TIA داشته‌اید، خطر ابتلا به سکته مغزی در آینده بیشتر است.
- بیماری‌های خاص: برخی از بیماری‌ها، مانند فیبریلاسیون دهلیزی، بیماری عروق کرونر و آپنه خواب، خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهند.
مهم: این فقط لیستی از برخی از عوامل خطر سکته مغزی است. برای آگاهی از خطر ابتلا به سکته مغزی و راه‌های کاهش آن با پزشک خود صحبت کنید.
راه های پیشگیری از سکته مغزی
بسیاری از موارد سکته مغزی را می توان با یک سبک زندگی سالم و همکاری با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود برای کنترل شرایط سلامتی که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، جلوگیری کرد. با انتخاب یک سبک زندگی سالم می‌توانید از سکته مغزی جلوگیری کنید.
1. انتخاب غذاها و نوشیدنی‌های سالم
انتخاب گزینه‌های غذایی سالم و میان وعده می‌تواند به شما در پیشگیری از سکته مغزی و عوارض آن کمک کند. حتماً میوه و سبزیجات تازه به مقدار زیاد مصرف کنید. مصرف غذاهای کم چربی اشباع شده، چربی ترانس و کلسترول و فیبر بالا می‌تواند به جلوگیری از کلسترول بالا کمک کند.
محدود کردن مصرف نمک (سدیم) در رژیم غذایی می‌تواند فشار خون شما را نیز کاهش دهد. کلسترول بالا و فشار خون بالا خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
یک رژیم غذایی سالم باید شامل موارد زیر باشد:
– مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه (حداقل 5 وعده در روز)
– غلات کامل
– پروتئین بدون چربی
– چربی‌های سالم مانند چربی‌های موجود در ماهی، آجیل و روغن زیتون
– مقادیر محدودی از چربی‌های اشباع و ترانس، سدیم و قندهای افزوده شده
2. وزن سالم داشته باشید
اضافه وزن یا چاقی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی را افزایش دهد که همگی با سکته مغزی مرتبط هستند. برای حفظ وزن سالم، یک رژیم غذایی متعادل با کالری اتخاذ کنید و به ورزش منظم بپردازید.
برای تعیین اینکه آیا وزن شما در محدوده سالم است، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی اغلب شاخص توده بدنی (BMI) شما را محاسبه می‌کنند. اگر وزن و قد خود را می‌دانید، می‌توانید BMI خود را با استفاده از ماشین حساب BMI CDC برای ارزیابی وضعیت وزن خود محاسبه کنید. ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی گاهی اوقات از اندازه گیری دور کمر و باسن برای اندازه گیری چربی اضافی بدن استفاده می‌کنند.
دستیابی و حفظ وزن سالم می‌تواند خطر سکته مغزی و سایر مشکلات سلامتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. با اتخاذ یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم، می‌توانید به سمت یک BMI در محدوده طبیعی کار کنید و شانس خود را برای تجربه سکته کاهش دهید.
3. فعالیت بدنی منظم داشته باشید
فعالیت بدنی منظم می‌تواند به شما کمک کند وزن سالمی داشته باشید و سطح کلسترول و فشار خون خود را کاهش دهید که برای پیشگیری از سکته مغزی مهم هستند.
انجمن سکته مغزی آمریکا توصیه می‌کند که بزرگسالان حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت هوازی با شدت متوسط، مانند پیاده روی سریع داشته باشند. این را می توان به 30 دقیقه فعالیت در بیشتر روزهای هفته تقسیم کرد.
برای کودکان و نوجوانان، حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی در روز توصیه می شود. این می‌تواند شامل انواع فعالیت ها مانند دویدن، شنا یا ورزش های گروهی باشد.
با قرار دادن فعالیت بدنی به بخشی منظم از سبک زندگی خود، می‌توانید به سمت وزن سالم تلاش کنید و عوامل خطر سکته مغزی را کاهش دهید. گنجاندن هر دو ورزش هوازی و تمرینات قدرتی در روتین شما می‌تواند مزایای بیشتری برای قلب و عروق و متابولیک داشته باشد.
4. سیگار نکشید.
سیگار کشیدن خطر سکته مغزی را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. اگر سیگار می‌کشید پزشک می‌تواند راه‌هایی را برای کمک به ترک سیگار پیشنهاد دهد، مانند:
– درمان جایگزین نیکوتین (آدامس، چسب، پاستیل)
– داروهای غیر نیکوتینی تجویزی
– گروه‌های مشاوره و حمایت رفتاری
ترک سیگار، حتی در مراحل بعدی زندگی، می‌تواند به میزان قابل توجهی خطر سکته مغزی و سایر بیماری‌های مرتبط با سیگار را کاهش دهد. تنها در عرض یک سال پس از ترک، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب در مقایسه با خطر یک فرد سیگاری به نصف کاهش می‌یابد.
اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز مهم است، زیرا خطر بیماری قلبی و سکته را افزایش می‌دهد حتی اگر خودتان سیگار نمی‌کشید. خانه و ماشین خود را بدون دود قرار دهید تا از خود و عزیزان در برابر دود سیگار محافظت کنید.
با تصمیم گیری برای ترک سیگار، گام بزرگی در کاهش خطر سکته مغزی و بهبود سلامت کلی خود بردارید. پزشک شما می‌تواند راهنمایی و پشتیبانی برای کمک به شما برای ترک موفقیت آمیز برای همیشه ارائه دهد.
5. الکل را محدود کنید
برای پیشگیری از سکته مغزی، محدود کردن مصرف الکل بسیار مهم است زیرا مصرف بیش از حد الکل می‌تواند موجب افزایش فشار خون و سایر عوامل خطر سکته مغزی شود.
الکل می‌تواند به تضعیف سیستم ایمنی بدن منجر شود و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان را افزایش دهد.
مصرف الکل همچنین می‌تواند منجر به اختلالات هماهنگی حرکتی و سردرد شود که می‌تواند نشانه‌های اولیه سکته مغزی باشند.
بنابراین، برای کاهش خطر سکته مغزی، توصیه می‌شود مصرف الکل را به حداقل برسانید و از مصرف بیش از حد آن پرهیز کنید. همچنین در صورت تجربه هر یک از علائم هشدار دهنده سکته مغزی، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا با اقدامات به موقع، آسیب‌های ناشی از سکته را به حداقل برسانید.
6. شرایط پزشکی خود را کنترل کنید
با پزشک خود در مورد اقداماتی که می‌توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید صحبت کنید. اگر بیماری قلبی، کلسترول بالا، فشار خون بالا یا دیابت دارید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
7. کلسترول را بررسی کنید.
بر اساس توصیه‌های پزشکی، شما باید سطح کلسترول خود را حداقل هر 5 سال یک بار آزمایش کنید. این آزمایش خون ساده به شما و تیم مراقبت های بهداشتی شما کمک می‌کند تا سطح کلسترول را بررسی و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهید.اگر آزمایش نشان دهد که سطح کلسترول شما بالا است، پزشک شما می‌تواند تغییرات دارویی و سبک زندگی را پیشنهاد کند تا خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
این ممکن است شامل تجویز داروهای کاهنده کلسترول، تغییر در رژیم غذایی و افزایش فعالیت فیزیکی باشد؛ بنابراین، مهم است که به طور منظم سطح کلسترول خود را چک کنید و با پزشک خود در مورد نتایج و اقدامات لازم صحبت کنید. این می‌تواند به حفظ سلامت قلب و عروق شما کمک کند.
8. فشار خون را کنترل کنید
فشار خون بالا معمولاً هیچ علامتی ندارد، بنابراین مهم است که به طور منظم آن را بررسی کنید. با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد اینکه حداقل چند بار در سال باید سطوح خود را بررسی کنید صحبت کنید. شما می‌توانید فشار خون خود را در خانه، مطب پزشک یا داروخانه بررسی کنید.
اگر آزمایش نشان دهد که فشار خون شما بالا است، پزشک ممکن است داروهای کاهنده فشار خون تجویز کند. همچنین ممکن است برخی تغییرات در شیوه زندگی شما مانند کاهش وزن، افزایش فعالیت فیزیکی، کنترل استرس و مصرف غذاهایی با سدیم (نمک) پایین‌تر را پیشنهاد دهد.
فشار خون بالا درمان نشده می‌تواند با گذشت زمان به بیماری قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی و سایر عوارض جدی منجر شود؛ بنابراین مهم است که به طور منظم فشار خون خود را چک کنید و با پزشک خود در مورد نتایج و درمان آن صحبت کنید.
9. کنترل دیابت
اگر پزشک فکر می‌کند علائمی از دیابت دارید، او ممکن است توصیه کند که آزمایش دهید. اگر آزمایش نشان دهد که شما دیابت دارید، مهم است که سطح قند خون خود را به طور منظم بررسی کنید.
با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد گزینه‌های درمانی صحبت کنید. پزشک شما ممکن است تغییرات خاصی در شیوه زندگی را توصیه کند، مانند انجام فعالیت بدنی بیشتر یا انتخاب غذاهای سالم‌تر این اقدامات به کنترل خوب قند خون شما کمک می‌کند و به کاهش خطر عوارض جدی مانند سکته مغزی کمک می‌کند.
بنابراین، اگر پزشک شک به دیابت دارد، مهم است که آزمایش انجام دهید و در صورت تشخیص دیابت، با پزشک خود در مورد درمان و مدیریت آن صحبت کنید. این می‌تواند به حفظ سلامت شما کمک کند.
10. برای پیشگیری از سکته مغزی بیماری قلبی خود را درمان کنید.
اگر بیماری‌های قلبی خاصی دارید، مانند بیماری عروق کرونر یا فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب نامنظم)، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است درمان پزشکی یا جراحی را توصیه کند. این درمان‌ها می‌توانند به کنترل بیماری و کاهش خطر عوارض جدی مانند سکته مغزی کمک کنند.
برای مثال، در صورت ابتلا به بیماری عروق کرونر، پزشک ممکن است داروهای کاهنده کلسترول یا داروهای ضد انعقاد خون تجویز کند. در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی برای باز کردن یا دور زدن عروق مسدود شده لازم باشد.
در مورد فیبریلاسیون دهلیزی نیز، پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل ضربان قلب یا داروهای ضد انعقاد خون تجویز کند تا خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را کاهش دهد.
بنابراین، مراقبت مناسب از مشکلات قلبی می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی مانند سکته مغزی کمک کند. مهم است که با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد درمان مناسب بیماری قلبی خود صحبت کنید.
11. داروها را به صورت منظم مصرف کنید.
اگر برای درمان بیماری‌های قلبی، کلسترول بالا، فشار خون بالا یا دیابت دارو مصرف می‌کنید، بسیار مهم است که دستورالعمل های پزشک خود را به دقت دنبال کنید. این داروها می‌توانند به کنترل این شرایط و کاهش خطر عوارض جدی کمک کنند.
اگر چیزی را در مورد نحوه مصرف دارو یا عوارض احتمالی آن نمی‌فهمید، همیشه سؤال بپرسید. پزشک یا داروساز می‌توانند به شما در مورد چگونگی استفاده صحیح از داروها راهنمایی دهند.
هرگز بدون مشورت با پزشک یا داروساز، مصرف دارو را قطع نکنید. این می‌تواند به وخامت شرایط شما منجر شود. همیشه قبل از هرگونه تغییر در مصرف دارو، با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود مشورت کنید.
بنابراین، پیروی دقیق از دستورالعمل‌های پزشکی و برقراری ارتباط مستمر با تیم درمان شما بسیار مهم است تا بتوانید این شرایط پزشکی را به خوبی مدیریت کنید.
سخن پایانی
سکته مغزی یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از مغز دچار کمبود جریان خون شود؛ بنابراین پیشگیری از آن بسیار مهم است.
عوامل خطر سکته مغزی شامل بیماری‌های قلبی – عروقی، فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا و سبک زندگی ناسالم هستند. کنترل این عوامل خطر می‌تواند به پیشگیری از سکته مغزی کمک کند.
در صورت بروز علائم هشدار دهنده سکته مغزی مانند ضعف یا بی حسی در یک طرف بدن، اختلال در بینایی و صحبت کردن، باید فرد هرچه سریع‌تر به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی مراجعه کند. این می‌تواند به کاهش عوارض و بهبود نتایج درمان کمک کند.
درمان‌های به موقع و مناسب مانند داروهای حل کننده لخته و روش‌های جراحی می‌توانند به بهبود وضعیت بیمار پس از سکته مغزی کمک کنند؛ بنابراین آگاهی از این روش‌ها نیز مهم است.
در مجموع، پیشگیری، شناسایی به موقع و درمان مناسب سکته مغزی می‌تواند به حفظ سلامت و کاهش عوارض این بیماری کمک کند.
