علت سکته مغزی یکی از مهمترین موضوعاتی است که در حوزه بهداشت قلبی-عروقی مورد توجه قرار گرفته است. سکته مغزی، عارضهای جدی است که ممکن است عوامل گوناگونی داشته باشد. از فشار خون بالا و تودههای چربی در عروق تا نقضات در سیستم عصبی و خونی، عواملی هستند که میتوانند منجر به این حادثه ناگوار شوند.
اهمیت شناخت دقیق علل مختلف سکته مغزی و اقدامات پیشگیری مناسب، امری حیاتی برای حفظ سلامتی و کیفیت زندگی افراد است. در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر، به بررسی عمیقتر عوامل خطر و انواع علت سکته مغزی خواهیم پرداخت.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که جریان خون به بخشی از مغز به طور ناگهانی قطع یا کاهش یابد. این امر به دلیل انسداد یا پارگی رگهای خونی که مغز را تغذیه میکنند، رخ میدهد. در نتیجه، سلولهای مغزی که از اکسیژن و مواد مغذی محروم شدهاند، به سرعت شروع به از بین رفتن میکنند. سکته مغزی یک وضعیت پزشکی اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد.
انواع سکته مغزی
سه نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد:
1. سکته مغزی ایسکمیک:
- علت: شایعترین نوع سکته مغزی (حدود 85 درصد موارد) است که در اثر انسداد جریان خون به مغز توسط لخته خونی ایجاد میشود. این لخته ممکن است از چربی و پلاک در شریان (تنگی عروق) ایجاد شود یا از جای دیگری در بدن جدا شده و به مغز سفر کند.
- عوامل خطر: سن، فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت، کلسترول بالا، چاقی، سیگار کشیدن، سوء مصرف الکل، مصرف مواد مخدر.
- علائم: بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، گیجی، مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار، مشکل در راه رفتن، حفظ تعادل یا هماهنگی، افتادگی یک طرف صورت، تاری دید در یک یا هر دو چشم، سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص، سرگیجه، تهوع یا استفراغ.
2. سکته مغزی هموراژیک:
- علت: زمانی اتفاق میافتد که رگ خونی در مغز پاره شود و خون به بافت مغز نشت کند. این امر میتواند ناشی از فشار خون بالا، آنوریسم مغزی یا آسیب سر باشد.
- عوامل خطر: فشار خون بالا، سیگار کشیدن، سوء مصرف الکل، بیماری کبد، سابقه خانوادگی سکته مغزی هموراژیک، مصرف برخی از داروها.
- علائم: سردرد ناگهانی و شدید، حالت تهوع و استفراغ، کاهش سطح هوشیاری، تشنج، گردن سفت.
3. حمله ایسکمیک گذرا (TIA):
- علت: انسداد موقت جریان خون به بخشی از مغز که معمولاً در عرض 24 ساعت برطرف میشود.
- عوامل خطر: مشابه سکته مغزی ایسکمیک.
- علائم: مشابه سکته مغزی ایسکمیک، اما معمولاً موقتی هستند.
درک علل سکته مغزی برای پیشگیری از آن و همچنین برای دریافت درمان سریع و مناسب در صورت بروز سکته مغزی بسیار مهم است.
علت سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی رخ میدهد که جریان خون به مغز به طور ناگهانی قطع شود. این میتواند به دو دلیل اصلی اتفاق بیفتد:
اول، انسداد عروق خونی مغز که به سکته مغزی ایسکمیک منجر میشود. این انسداد میتواند به دلیل تشکیل لخته خون در عروق مغز یا انتقال لخته از سایر نقاط بدن به مغز باشد. در این حالت، جریان خون و رساندن اکسیژن به بخشی از مغز قطع میشود و سلولهای مغزی آن ناحیه شروع به مردن میکنند.
دوم، پارگی عروق خونی مغز که به سکته مغزی هموراژیک منجر میشود. در این حالت، خون از عروق مغز به بافت مغز نشت میکند و باعث آسیب به سلولهای مغزی میگردد. این نوع سکته مغزی معمولاً شدیدتر بوده و به مرگ بیشتری منجر میشود.
7 مورد از عوامل خطر سکته مغزی
1. سن
سن یکی از عوامل مهم در بروز سکته مغزی است. با افزایش سن، خطر ابتلا به سکته مغزی نیز افزایش مییابد.
سکته مغزی در کودکان نادر است، اما میتواند در هر سنی اتفاق بیفتد، حتی در نوزادان و بیماریهای مادرزادی مانند بیماری سلول داسیشکل میتوانند در کودکان سبب سکته مغزی شوند.
در افراد مسنتر، عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماریهای قلبی و عروقی و سکته قبلی، خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش میدهند. همچنین با افزایش سن، تغییرات عروقی و تجمع چربی در جداره عروق خونی بیشتر میشود که میتواند منجر به انسداد عروق و سکته مغزی شود.
2.فشار خون بالا
فشار خون بالا میتواند به دو طریق منجر به سکته مغزی شود. اول اینکه فشار خون بالا باعث آسیب به دیواره عروق خونی و تشکیل پلاکهای آترواسکلروزی میشود. این پلاکها میتوانند باعث انسداد جریان خون و ایجاد لخته شوند که در نهایت منجر به سکته مغزی میگردند. دوم اینکه فشار خون بالا خطر پارگی عروق خونی و خونریزی داخل مغز را افزایش میدهد که نوع دیگری از سکته مغزی به حساب میآید.
بنابراین، کنترل فشار خون و نگهداشتن آن در محدوده طبیعی میتواند تا بیش از 80% از بروز سکته مغزی پیشگیری کند. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید تحت نظر پزشک قرار گرفته و داروهای کاهنده فشار خون را مصرف کنند تا از عوارض آن از جمله سکته مغزی پیشگیری شود.
3. بیماری قلبی
بیماریهای قلبی یکی از عوامل خطر مهم برای ابتلا به سکته مغزی هستند
افراد مبتلا به بیماریهای قلبی، خطر ابتلا به سکته مغزی را دو تا سه برابر بیشتر از افراد عادی دارند. این به دلیل آن است که بیماریهای قلبی میتوانند باعث تغییرات در سیستم عروقی مغز شوند که زمینهساز بروز سکته مغزی است.
بیماریهای قلبی مانند بیماری عروق کرونر، نارسایی قلبی و آریتمیهای قلبی میتوانند منجر به تشکیل لختههای خونی شوند که در صورت انتقال به مغز، باعث انسداد عروق و سکته مغزی ایسکمیک میشوند. همچنین بیماریهای قلبی میتوانند باعث افزایش فشار خون شوند که خود یکی از عوامل خطر اصلی سکته مغزی است.
بنابراین، کنترل و درمان به موقع بیماریهای قلبی میتواند در پیشگیری از سکته مغزی بسیار مؤثر باشد. افراد مبتلا به بیماریهای قلبی باید تحت نظر پزشک قرار گرفته و داروهای مناسب را مصرف کنند تا از عوارض آن از جمله سکته مغزی پیشگیری شود.
4. دیابت
دیابت یک عامل خطر مهم برای سکته مغزی است. دیابت میتواند خطر سکته مغزی را با تأثیر بر عروق خونی افزایش دهد و منجر به تشکیل لختههای خونی در مغز شود که میتواند منجر به سکتههای ایسکمیک شود. افراد مبتلا به دیابت بیشتر مستعد ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی هستند که میتواند با مختل کردن جریان خون به مغز و ایجاد کمبود اکسیژن و مواد مغذی در بافت مغز در بروز سکته مغزی نقش داشته باشد.
کنترل سطح قند خون و مدیریت مؤثر دیابت در کاهش خطر سکته بسیار مهم است. مدیریت صحیح دیابت از طریق دارو، اصلاح شیوه زندگی و نظارت منظم پزشکی میتواند به پیشگیری از عوارضی مانند سکته مغزی و بهبود نتایج کلی سلامت کمک کند.
برای افراد مبتلا به دیابت رعایت یک سبک زندگی سالم، نظارت منظم بر سطح قند خون و پیروی از توصیههای پزشکی برای به حداقل رساندن خطر سکته مغزی و سایر عوارض مرتبط ضروری است.
5. چاقی
چاقی در واقع یک عامل خطر مهم برای سکته مغزی است. چاقی به دلیل تأثیر آن بر عوامل خطر مختلف قلبی عروقی با افزایش خطر سکته مغزی مرتبط است. اضافه وزن بدن میتواند منجر به شرایطی مانند فشار خون بالا، سطح کلسترول بالا و دیابت شود که همگی از عوامل اصلی ایجاد سکته مغزی هستند. علاوه بر این، چاقی با التهاب در بدن مرتبط است که میتواند خطر بیماریهای قلبی عروقی از جمله سکته را تشدید کند.
علاوه بر این، چاقی به شکل گیری لختههای خون کمک میکند که میتواند جریان خون به مغز را مسدود کند و منجر به سکته مغزی ایسکمیک شود. بافت چربی اضافی همچنین میتواند منجر به تصلب شرایین شود، وضعیتی که با تجمع پلاک در شریانها مشخص میشود و خطر سکته را بیشتر میکند.
بنابراین، حفظ وزن سالم از طریق رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و اصلاح سبک زندگی در کاهش خطر سکته مغزی مرتبط با چاقی بسیار مهم است. برای افرادی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند، ضروری است که برای دستیابی و حفظ وزن سالم تلاش کنند تا خطر سکته مغزی را کاهش دهند و سلامت کلی قلب و عروق را بهبود بخشند.
6. سیگار کشیدن مصرف مواد مخدر
سیگار و سوء مصرف مواد در واقع عوامل خطر مهمی برای سکته مغزی هستند. سیگار کشیدن میتواند با ایجاد التهاب در بدن، افزایش فشار خون، و ایجاد لختههای خون، منجر به افزایش خطر سکته مغزی شود که همه اینها در ایجاد سکته مغزی نقش دارند.
علاوه بر این، سیگار کشیدن با افزایش خطر افسردگی مرتبط است، که می تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به آسیب به خود، از جمله خودکشی شود.
سوء مصرف مواد، از جمله مصرف دارو، همچنین می تواند اثرات مضری بر سلامت کلی داشته باشد و به دلیل تأثیر آن بر سلامت قلب و عروق و مکانیسم های لخته شدن خون، خطر سکته را افزایش دهد.
علاوه بر این، هم سیگار و هم سوء مصرف مواد میتوانند شرایط سلامتی موجود مانند فشار خون بالا، سطح کلسترول بالا و چاقی را که از عوامل خطر شناخته شده برای سکته هستند، تشدید کنند. برای افراد بسیار مهم است که از استعمال دخانیات و سوء مصرف مواد برای کاهش خطر سکته مغزی خودداری کنند و برای حفظ سلامت قلب و عروق بهینه و رفاه کلی، سبک زندگی سالم را در اولویت قرار دهند.
7. سوء مصرف الکل
سوء مصرف الکل یک عامل خطر مهم برای سکته مغزی است. مصرف بیش از حد الکل میتواند منجر به مشکلات مختلف سلامتی از جمله افزایش خطر سکته شود. سوء مصرف الکل با افزایش فشار خون، ریتم نامنظم قلب و افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی مرتبط است که همگی از عوامل اصلی بروز سکتههای مغزی هستند.
علاوه بر این، سوء مصرف الکل میتواند منجر به تشکیل لختههای خونی شود که میتواند جریان خون به مغز را مسدود کند و منجر به سکته مغزی ایسکمیک شود.
علاوه بر این، سوء مصرف مزمن الکل میتواند عضله قلب را تضعیف کند، عملکرد طبیعی رگهای خونی را مختل کند و به ایجاد آترواسکلروز کمک کند که همگی میتوانند خطر سکته را افزایش دهند.
برای افراد بسیار مهم است که مصرف الکل خود را محدود کنند و اگر با سوء مصرف الکل دست و پنجه نرم میکنند برای کاهش خطر سکته مغزی و بهبود سلامت کلی قلب و عروق خود از آنها کمک بگیرند.
علل سکته مغزی خفیف
سکته مغزی خفیف که به عنوان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نیز شناخته میشود، معمولاً با انسداد موقت در یک رگ خونی کوچک مغز ایجاد میشود که منجر به کاهش مختصری در جریان خون به یک ناحیه خاص از مغز میشود. علل اولیه سکته مغزی خفیف عبارتند از:
– تشکیل لخته خون (ترومبوز)
– وجود لخته چربی (آمبولی)
– سایر عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سابقه قبلی سکته یا حمله قلبی، سیگار کشیدن و بیماریهای مختلف قلبی عروقی.
علت سکته مغزی شدید
سکته مغزی شدید اغلب از انسداد کامل یا جزئی در یک شریان مغزی بحرانی ناشی میشود. این انسداد میتواند ناشی از تشکیل لخته خون در رگهای مغزی یا تنگ شدن شدید این رگها باشد. دلایل اصلی سکته مغزی حاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
– تشکیل لخته خون (ترومبوز)
– تنگی عروق مغزی
– پارگی عروق مغزی
– سایر عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سکته یا حمله قلبی قبلی، سن بالا و سابقه خانوادگی بیماریهای قلبی عروقی.
علت سکته مغزی در صبح
در حالی که سکته مغزی در هر زمانی ممکن است اتفاق بیفتد، برخی از افراد ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به سکته در صبح باشند. دلایل دقیق سکتههای صبحگاهی هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند افزایش فشار خون در هنگام بیدار شدن از خواب، تغییر در الگوی خواب و افزایش فعالیت بدنی در صبح ممکن است در این امر نقش داشته باشند.
علل سکته مغزی در خواب
اگرچه سکته مغزی در خواب غیرمعمول است، اما ممکن است در شرایط خاصی رخ دهد. علل بالقوه سکته مغزی در خواب عبارتند از:
– انسداد عروق مغزی
– خوابیدن در وضعیت نامناسب
– سایر عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی و بیماریهای قلبی عروقی که میتوانند بر الگوی خواب تأثیر بگذارند و خطر سکته مغزی را افزایش دهند.
سخن پایانی
سکته مغزی یکی از عوارض جدی و پرخطری است که ممکن است به علت انسداد یا خرابی عروق خونی در مغز رخ دهد. این مشکلات میتوانند ناشی از لخته خون، توده چربی یا تودههای دیگر در عروق مغزی باشند.
عوامل خطرزای دیگر شامل فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، چاقی، فعالیت بدنی کم، استرس، و نقص خواب میباشند. برای پیشگیری از این بیماری، حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم، مصرف غذاهای سالم، کنترل فشار خون و قند خون، و کاهش عوامل خطرزا بسیار اهمیت دارد. اطلاعات بیشتر و پیگیری منظم با پزشک میتواند به پیشگیری و کنترل بهتر این بیماری کمک کند.