سکته مغزی، یکی از اورژانس‌های پزشکی وخیم، به ناگهان و بدون خبررسانی قبلی به سراغ افراد می‌آید و می‌تواند زندگی و سلامتی فرد را به طور کامل دستخوش تغییر کند اما در میان انواع مختلف سکته مغزی، نوعی به نام سکته مغزی خاموش وجود دارد که به دلیل عدم وجود علائم واضح، تشخیص آن دشوارتر می‌شود و به همین دلیل لقب “قاتل خاموش” را به خود گرفته است.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر قصد داریم به بررسی سکته مغزی خاموش، علائم پنهان و گاه مبهم آن، و عواملی که خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند بپردازیم.
همچنین، به روش‌های تشخیص و درمان این نوع سکته مغزی اشاره خواهیم کرد تا با افزایش آگاهی، گامی در جهت پیشگیری و مقابله موثر با این عارضه خطرناک برداریم.
سکته مغزی خاموش چیست؟
سکته مغزی خاموش که به عنوان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) نیز شناخته می‌شود، نوعی سکته مغزی خاموش یا سایلنت استروک است و زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یا آمبولی، یکی از رگ‌های خونی مغز را مسدود می‌کند و جریان خون به بخشی از مغز قطع می‌شود.
این اتفاق باعث می‌شود که سلول‌های مغزی در آن ناحیه آسیب ببینند یا از بین بروند. با این حال، چون این آسیب در مناطقی از مغز رخ می‌دهد که کنترل عملکردهای حیاتی بدن را بر عهده ندارند، هیچ علامت واضح و قابل تشخیصی ایجاد نمی‌شود با این حال، سکته مغزی خاموش را نباید نادیده گرفت، زیرا هشدار دهنده‌ای جدی برای سکته مغزی کامل در آینده است.
در واقع، افرادیکه سکته مغزی خاموش را تجربه می‌کنند، ۱۲ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی کامل در عرض سه ماه و ۶ برابر بیشتر در عرض یک سال هستند.
علائم سکته مغزی خاموش چیست؟
سکته مغزی خاموش یا سایلنت استروک، نوعی سکته مغزی است که معمولاً علائم واضحی ندارد و ممکن است بدون توجه باقی بماند. با این حال، این نوع سکته می‌تواند عوارض جدی داشته باشد. ۱۰ مورد از رایج‌ترین علائم و عوارض سکته مغزی خاموش عبارتند از:
۱. ضایعات سفید رنگ در اسکن مغزی
وجود لکه‌های سفیدرنگ در اسکن مغزی، نشان دهنده آسیب بافت مغزی است که می‌تواند ناشی از سکته خاموش باشد.
۲. اختلال در تعادل و راه رفتن
سکته خاموش می‌تواند باعث اختلال در تعادل، لرزش دست‌ها و مشکلات راه رفتن شود.
۳. مشکلات حافظه و توجه
آسیب به بخش‌هایی از مغز می‌تواند منجر به کاهش توانایی حافظه، تمرکز و توجه شود.
۴. اختلال در گفتار
سکته‌های خاموش می‌توانند باعث مشکلاتی در گفتار مانند لکنت زبان یا سختی در یافتن کلمات شوند.
۵. اختلال در بینایی
آسیب به مناطق مربوط به بینایی در مغز می‌تواند منجر به کاهش دید یا اختلالات بینایی شود.
۶. کاهش قدرت تفکر و تصمیم‌گیری
سکته‌های خاموش می‌توانند توانایی تفکر، استدلال و تصمیم‌گیری را کاهش دهند.
۷. افسردگی و اضطراب
سکته‌های خاموش می‌توانند خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب را افزایش دهند.
۸. خستگی مزمن
برخی افراد پس از سکته خاموش، از خستگی مزمن و کاهش انرژی رنج می‌برند
۹. اختلالات خلقی و رفتاری
تغییرات خلق و رفتار مانند تحریک‌پذیری، بی‌قراری یا کاهش انگیزه از عوارض سکته خاموش است.
۱۰. افزایش خطر سکته‌های بعدی
سکته‌های خاموش می‌توانند خطر ابتلا به سکته‌های بزرگتر و جدی‌تر در آینده را افزایش دهند.
مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب برای ارزیابی و درمان به موقع، می‌تواند از پیشرفت عوارض سکته خاموش جلوگیری کند.
چه چیزی باعث سکته مغزی خاموش می شود؟
سکته مغزی خاموش معمولاً به دو شکل رخ می‌دهد:
- سکته ایسکمیک خاموش: در این حالت، یک لخته خون یا آمبولی باعث انسداد یکی از رگ‌های خونرسان به مغز می‌شود و جریان خون به بخشی از مغز قطع می‌گردد.
- خونریزی مغزی خاموش: در این حالت، یکی از رگ‌های خونی مغز پاره می‌شود و خونریزی داخل مغز رخ می‌دهد، اما به دلیل حجم کم خونریزی، علائم واضحی ایجاد نمی‌شود.
سکته‌های خاموش معمولاً در مناطقی از مغز رخ می‌دهند که کنترل حرکات، گفتار یا سایر عملکردهای حیاتی را بر عهده ندارند، بنابراین هیچ علامت آشکاری ایجاد نمی‌کنند. با این حال، آسیب وارده می‌تواند باعث اختلالات جزئی در حافظه، تمرکز، تعادل یا سایر عملکردهای شناختی می‌شود.
عوامل خطرساز
عواملی که خطر ابتلا به سکته مغزی خاموش را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- فشار خون بالا (پرفشاری خون)
- سیگار کشیدن
- دیابت
- چربی خون بالا
- چاقی
- رژیم غذایی نامناسب و ناسالم
- سن بالا
- جنسیت زن
- سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی قبلی
- بیماری‌های قلبی مانند آریتمی یا نارسایی قلبی
- بیماری‌های عروقی
چه کسی در معرض خطر سکته مغزی خاموش است؟
هر کسی می تواند دچار سکته مغزی خاموش شود، اما افراد در معرض خطر بیشتری هستند:
- 65 سال یا بیشتر
- فشار خون بالا دارند
- کلسترول بالا دارند
- دیابت دارند
- بیماری قلبی دارند
- سیگار می کشند
- چاق هستند
- سابقه سکته مغزی یا حمله قلبی دارند
سکته مغزی خاموش چگونه تشخیص داده می شود؟
سکته مغزی خاموش یا سایلنت استروک، معمولاً هیچ علامت واضح و قابل تشخیصی ندارد و به همین دلیل تشخیص آن دشوار است. با این حال، چند روش برای تشخیص سکته مغزی خاموش وجود دارد:
تصویربرداری از مغز
روش اصلی تشخیص سکته مغزی خاموش، انجام تصویربرداری از مغز است که می‌تواند آسیب‌های کوچک ناشی از قطع جریان خون را نشان دهد:
– سی‌تی اسکن (CT Scan): این روش می‌تواند نواحی آسیب دیده مغز را به صورت لکه‌های تیره نشان دهد.
– ام‌آر‌آی (MRI): اسکن ام‌آر‌آی حساسیت بیشتری در تشخیص آسیب‌های جزئی مغز دارد و لکه‌های سفید رنگ را در نواحی آسیب دیده نشان می‌دهد.
معمولاً این تصویربرداری‌ها برای تشخیص بیماری‌های دیگر انجام می‌شوند و به طور اتفاقی آسیب‌های ناشی از سکته خاموش کشف می‌گردند.
ارزیابی عملکرد شناختی
گاهی اوقات، سکته‌های خاموش می‌توانند باعث اختلالات جزئی در حافظه، تمرکز، تفکر یا سایر عملکردهای شناختی شوند. پزشکان با انجام آزمون‌های شناختی و ارزیابی عملکرد ذهنی بیمار می‌توانند این اختلالات را تشخیص دهند که می‌تواند نشانه‌ای از سکته خاموش باشد.
سوابق پزشکی و عوامل خطر
پزشکان همچنین با بررسی سوابق پزشکی بیمار و عوامل خطرساز مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون بالا، سیگار کشیدن و سن بالا، می‌توانند احتمال ابتلا به سکته خاموش را ارزیابی کنند.
لازم به ذکر است که تشخیص قطعی سکته خاموش تنها با انجام تصویربرداری از مغز امکان‌پذیر است. اگر شواهدی از آسیب مغزی در تصاویر وجود داشته باشد، اما بیمار هیچ علامت واضحی نداشته باشد، احتمالاً سکته خاموش رخ داده است.
پیگیری منظم و کنترل عوامل خطرساز می‌تواند از وقوع سکته‌های خاموش بیشتر و عوارض جدی‌تر آن جلوگیری کند.
تفاوت سکته مغزی خاموش با سایر سکته مغزی چیست؟
تفاوت اصلی سکته مغزی خاموش با سایر انواع سکته مغزی در علائم و شدت آن است:
سکته مغزی خاموش معمولاً علائم واضح و شدیدی ندارد و ممکن است فرد متوجه آن نشود. در اسکن مغزی، ضایعات سفیدرنگ مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده آسیب به بافت مغز است.
در سکته مغزی خفیف، علائم ممکن است موقتی باشند و سریعاً برطرف شوند. علائم شامل ضعف یا فلج یک طرف بدن، اختلال در گفتار و بینایی است.
سکته مغزی شدید زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به طور کامل قطع شود. علائم شدیدتر و طولانی‌تر هستند و ممکن است به آسیب دائمی یا مرگ سلول‌های مغزی منجر شوند.
علاوه بر این، سکته مغزی خاموش ممکن است باعث کاهش توانایی تفکر و تصمیم‌گیری شود، زیرا بخشی از مغز آسیب دیده است.
بنابراین، سکته مغزی خاموش به دلیل عدم وجود علائم واضح، اغلب تشخیص داده نمی‌شود. اما می‌تواند با تکرار، به آسیب جدی مغز منجر شود. تشخیص به موقع و درمان سکته مغزی خاموش اهمیت زیادی دارد.
چگونه می توانم از سکته مغزی پیشگیری کنم؟
برای پیشگیری از سکته مغزی خاموش، باید عوامل خطر آن را کنترل کنید. اقدامات زیر توصیه می‌شود:
1. کنترل فشار خون بالا
فشار خون بالا یکی از علت های مهم سکته مغزی است. با رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، کاهش وزن و در صورت نیاز مصرف داروهای کاهنده فشارخون، می‌توانید آن را کنترل کنید.
2. کنترل دیابت
دیابت نیز خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد. با رژیم غذایی مناسب، ورزش و داروهای کاهنده قند خون می‌توانید آن را تحت کنترل درآورید.
3. ترک سیگار و مصرف الکل
سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل، خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند. ترک این عادات نقش مهمی در پیشگیری دارد.
4. کنترل کلسترول و چربی خون
رژیم غذایی کم چربی و پرفیبر، ورزش و در صورت نیاز مصرف داروهای کاهنده کلسترول می‌تواند به کنترل این عوامل خطر کمک کند.
5. درمان بیماری‌های قلبی
بیماری‌های قلبی مانند نارسایی قلبی یا آریتمی‌ها باید تحت نظر پزشک درمان شوند تا خطر سکته مغزی کاهش یابد.
با رعایت این موارد و انجام معاینات منظم پزشکی، می‌توانید از سکته مغزی خاموش که گاه بدون علامت است، پیشگیری کنید.
سخن پایانی
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده داشته باشد. آگاهی از علائم آن بسیار مهم است تا در صورت بروز، بلافاصله اقدامات درمانی لازم انجام شود.
علائم شایع سکته مغزی شامل ضعف یا فلج ناگهانی در یک طرف بدن، مشکلات گفتاری، اختلال بینایی، سردرد شدید ناگهانی، گیجی و عدم تعادل است.
هرچه زودتر درمان شروع شود، احتمال بهبودی و کاهش عوارض بیشتر است. بنابراین در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید سریعاً به اورژانس مراجعه کرد.
حتی اگر علائم خفیف یا گذرا باشد، باید جدی گرفته شود زیرا می‌تواند نشانه یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته مغزی خاموش باشد که خطر وقوع سکته مغزی بزرگتر را افزایش می‌دهد.
آگاهی از این علائم و اقدام به موقع می‌تواند جان افراد را نجات دهد و از عوارض جدی و ناتوانی‌های دائمی پیشگیری کند.
