صرع چیست؟ آیا شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان در حال مبارزه با این بیماری هستید؟ اگر این‌طور است با ما در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر همراه باشید، تا به سؤالات شما راجع به بیماری صرع جواب بدهیم.
بیماری صرع یک اختلال مغزی است که باعث تشنج‌های پشت سرهم در طول شبانه روز می‌شود در برخی از افراد می‌توان علت صرع را شناسایی کرد ولی در بعضی دیگر تا آخر عمر ناشناخته باقی می‌ماند.
بر اساس گزارش بین‌المللی بنیاد صرع از هر ۲۶ نفر که دچار تشنج می‌شوند ۱ نفر آن‌ها به این اختلال عصبی مبتلا است. صرع یک بیماری شایع در کل جهان است که می‌تواند هر جنسیت، سن، نژاد و قومی را تحت تأثیر خودش قرار بدهد.
داشتن تشنج همیشه به این معنی نیست که شما یا عزیزانتان مبتلا به بیماری صرع هستید، در صورتی بیماری صرع شما تشخیص داده می‌شود که حداقل دو تشنج را با فاصله ۲۴ ساعت در طول شبانه روز تجربه کنید.
صرع چیست؟
بیماری صرع که در بعضی از اوقات به اختلالات تشنج نیز معروف است. زمانی اتفاق می‌افتد که فرد یک یا چند تشنج را به صورت مکرر در طول شبانه روز تجربه کند. این اختلال عصبی در اثر حادثه‌هایی مانند سکته‌ی مغزی، عفونت‌ها و نوسانات قند خون ممکن است ایجاد شود.
به طور کلی تشنج و صرع در اثر تغییرات غیر طبیعی در نورون‌های عصبی و قطع شدن ناگهانی سیگنال‌های الکتریکی در مغز اتفاق می‌افتند. بیماری صرع می‌تواند براثر جهش‌های ژنتیکی ایجاد شود، به همین دلیل این بیماری زمینه‌ی ژنتیکی نیز دارد یا بر اثر عوامل محیطی مانند آسیب‌های فیزیکی و عفونت‌ها رخ بدهد.
در ۴۵ درصد موارد بیماری صرع در سرتاسر جهان به علت ایدیوپاتیک که معنی آن ناشناخته است اتفاق می‌افتد.
طبق مطالعات جدیدی که روی این بیماری انجام شده است از هر ۱۰۰ نفر تقریباً ۳ نفر آن‌ها مبتلا به بیماری صرع هستند. نیمی از افراد فقط یک بار تشنج را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند.
تعداد زیادی از افراد در دوران کودکی یا نوجوانی به صرع مبتلا می‌شوند که با مرور زمان و وارد شدن به دوره‌ی بزرگسالی علائم آن‌ها شدیدتر می‌شود؛ ولی در بعضی از افراد، ممکن است که علائم به طور کامل از بین برود.
علائم صرع چیست؟
از آن جایی که صرع به علت‌های مختلفی در مغز اتفاق می‌افتد علائم تشنج در هر فردی متفاوت است که شامل موارد زیر است:
- احساس سردرگمی
- نگاه کردن به یک نقطه
- حرکات خیلی شدید و غیر قابل کنترل در اندام‌های مختلف بدن
- از دست دادن هوشیاری
- استرس و اضطراب
افراد مبتلا به صرع ممکن است تغییراتی را در خلق و خوی خود داشته باشند و احتمال دار بعضی از آن‌ها به اختلالات روان‌پریشی مبتلا شوند.
در بیشتر موارد، بیماران مبتلا به صرع هر بار یک نوع تشنج با همان علائم را تجربه می‌کنند.
تشنج‌ها احتمال دارد که برای بسیاری از افراد ترسناک به نظر برسند؛ اما دردناک نمی‌باشند و فقط چند ثانیه طول می‌کشند. بعد از تشنج ممکن است فرد علائمی مانند سرگیجه، خواب‌آلودگی و ضعف را تجربه کند.
افرادی که دچار تشنج‌های خیلی شدید می‌شوند و هوشیاری خودشان را از دست می‌دهند ممکن است که با به دست آوردن هوشیاری هیچ خاطره‌ای از تشنج خود به خاطر نداشته باشند در این شرایط به فرد بیمار کمک کنید و آنچه را که رخ داده است را برایش تعریف کنید.
انواع صرع چیست؟
- تشنج عمومی: هر دو نیم کره‌ی چپ و راست مغز را به طور هم‌زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- تشنج کانونی: فقط یک طرف سر را درگیر خود می‌کند اما می‌تواند به مرور زمان شدیدتر شوند و گسترش ویدا کنند و به تشنج عمومی تبدیل بشوند.
- تشنج عمومی: تشنج‌های عمومی در اثر اختلالات الکتریکی به طور هم‌زمان در بخش‌های مختلفی از مغز اتفاق می‌افتند. تشنج‌های عمومی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:
- تشنج غیبت
- تونیک – کلونیک
- صرع میوکلونیک
تشنج‌ها ممکن است در مناطق خاصی از مغز اتفاق بیفتند که شامل موارد زیر است:
- تشنج کانونی
اختلالات الکتریکی در تشنج کانونی در یک بخش از مغز وجود دارد یا احتمال دارد گسترش پیدا کند و کل سر را در بر بگیرد. تشنج‌های کانونی را به دو دسته تقسیم بندی می‌کنند:
- تشنج‌های ساده که معمولاً فرد هوشیاری‌اش را از دست نمی‌دهد.
- تشنج‌های پیچیده که فرد هوشیاری‌اش را از دست می‌دهد.
از علائم این نوع تشنج می‌توان به لرزش اندام‌های بدن، انقباضات صورت اشاره کرد فرد بیمار ممکن است که در طول تشنج گفتار نامشخصی داشته باشد یا بینایی خود را به صورت موقت از دست بدهد همه این علائم بستگی به این دارد که تشنج در کدام قسمت از مغز شما رخ داده باشد.
علت صرع چیست؟
در بیشتر موارد هیچ علتی وجود ندارد که چرا فردی، به بیماری صرع مبتلا می‌شود؛ اما بعضی از حوادث و آسیب‌ها خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد این عوامل محیطی شامل موارد زیر است:
- تومور مغزی
- نقص‌های مادرزادی مانند نحوه رشد مغز قبل از به دنیا آمدن
- خونریزی و گرفتگی عروق در مغز
- انواع عفونت‌ها مانند مننژیت، آنسفالیت
صرع مانند سرما خوردگی یا آنفولانزا مسری نیست و شما نمی‌توانید آن را به دیگران انتقال دهید.
این بیماری می‌تواند زمینه‌ی ژنتیکی داشته باشد؛ ولی به این معنی نیست که اگر یکی از اعضای خانواده‌تان به بیماری صرع مبتلا است شما هم در آینده به این نوع بیماری ابتلا پیدا می‌کنید.
بعضی دیگر از علت‌های صرع که باعث تشنج در فرد بیمار می‌شود عبارت‌اند از:
- تب
- کمبود خواب زیاد
- استرس شدید
- بعضی از داروها
- هایپرونتیلاسیون که شامل تنفس‌های سریع می‌شود.
- تحریک پیش از اندازه چشم‌ها مانند نگاه کردن در مدت زمان طولانی به مانیتور کامپیوتر
بیماری صرع در فرد مبتلا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک متخصص از شما سؤالاتی درباره‌ی علائم بیماری و سابقه‌ی پزشکی خود و خانواده‌تان می‌پرسد و از شما می‌خواهد که حتی جزئی‌ترین علائم را به آن‌ها بگویید تا بتواند علت تشنج شما را تشخیص بدهد.
احتمال دارد که پزشک متخصص مغز و اعصاب آزمایش‌هایی مانند EGG، MRI و سی تی اسکن که عملکردهای الکتریکی مغز را اندازه گیری می‌کنند را از شما بخواهد که انجام بدهید، تمام این آزمایش‌ها بدون درد هستند.
اختلال صرع چیست؟ و چگونه درمان می‌شود؟
هنوز هیچ درمان قطعی برای بیماری صرع مشخص نشده است؛ اما پزشکان متخصص با دادن داروهایی به فرد مبتلا این بیماری را درمان می‌کنند.
گاهی رژیم غذایی و ورزش کردن می‌تواند به درمان بیماری صرع کمک کند پزشکان معمولاً رژیم غذای کتوژنیک را برای این بیماران مؤثر می‌دانند این رژیم حاوی مواد غذایی پر چرب و کربوهیدرات کم است که باعث کاهش تشنج‌ها می‌شود.
برای تشنج‌هایی که کنترل کردن آن با دارو درمانی مؤثر نمی‌باشد از تحریک عصب واگ استفاده می‌کنند در این روش درمانی یک دستگاه الکتریکی کوچک را در زیر پوست و نزدیک قفسه‌ی سینه قرار می‌دهند و از طریق آن پالس‌های الکتریکی را به وسیله‌ی یک سیم نازک که دارای حسگرهای الکتریکی است به مغز می‌رسانند این روش به کم شدن، تعداد دفعات تشنج کمک می‌کند.
گاهی اوقات ممکن است پزشک مغز و اعصاب از جراحی برای کم شدن شدت تشنج‌ها استفاده کند این روش در مرحله‌ی آخر درمان قرار دارد زمانی که هیچ یک از داروها و حتی تحریک کننده عصب واگ نتواند تشنج را کنترل کند.
برای کمک کردن به افرادی که تشنج می‌کنند چه کارهایی باید انجام دهیم؟
- خونسردی خود را حفظ کنید
- ترجیحاً به فرد کمک کنید روی یک سطح صاف دراز بکشد
- وسایلی که ممکن است باعث خفگی بیمار شود؛ مانند شال گردنی گردن‌بند و سایر اشیا را از بدن بیمار جدا کنید.
- بگذارید راحت باشد و آن را در بغل نگیرید و لرزش‌های بعد آن را هنگام تشنج متوقف نکنید.
- اجسام تیز و خطرناک را از اطراف آن دور کنید.
- فرد را به هیچ عنوان تنها نگذارید.
- ضربان و تنفس آن را چک کنید.
- در هنگام تشنج از دادن خوراکی و گذاشتن چیزی در دهان فرد بیمار جدا خودداری کنید.
- پس از پایان تشنج با آرامش با او صحبت کنید و اتفاقات را برایش تعریف کنید.
- اگر لب‌ها و صورت فرد بیمار کبود شد و ریتم ضربان قلب آن به درستی کار نکرد یا بعد از ۳-۵ دقیقه هوشیاری‌اش را به دست نیاورد حتماً با اورژانس پزشکی تماس بگیرید.
افراد مبتلا به بیماری صرع با کنترل و درمان بیماری می‌توانند؛ مانند افراد معمولی به زندگی خود ادامه بدهند و به فعالیت‌های روزانه خود بپردازند.
متخصص مغز و اعصاب در مورد موارد هشدار دهنده صرع با شما صحبت می‌کند، برای مثال شما می‌توانید از شنا کردن خود لذت ببرید؛ ولی باید این کار را کنار افراد دیگر که شرایط بیماری صرع شما را می‌دانند انجام دهید تا باعث غرق شدگی شما نشود یا اگر از درمان شما، مدت زمان زیادی گذشته است و تشنج‌های شما متوقف شده است با خیال راحت می‌توانید رانندگی کنید.
