لوگو کلینیک مغز و اعصاب روزمهر

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی بوده که بلافاصله بعد از مشاهده علائم آن باید درمان انجام شود. اقدامات سریع می‌تواند میزان تخریب مغزی را کاهش داده و از عوارض بعدی آن تا حدی جلوگیری کند.

این عارضه یک مشکل بسیار نگران کننده است، به این دلیل که بر اثر رخ دادن آن درست مرکز فرمان دهنده بدن یعنی مغز مورد حمله قرار می‌گیرد.

این عارضه گاهی شدیداً آسیب‌زاست و امکان دارد طیف وسیعی از عوارض و معلولیت‌ها را با خود به دنبال داشته باشد. سکته مغزی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب و یکی از علل ناتوانی و مرگ و میر است که عموماً در سالمندان ایجاد می‌شود.

با وجود پیشرفت‌های زیادی که در زمینه پزشکی صورت گرفته است، اما همچنان سکته مغزی دومین عامل مرگ‌ومیر و یکی از دلایل اصلی معلولیت‌ها و ناتوانی‌ها در سراسر جهان است.

معمولاً سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به بخشی از مغز قطع شود و یا کاهش یابد. چرا که این وضعیت مانع از دریافت اکسیژن و مواد مغذی توسط مغز می‌شود.

در چنین شرایطی سلول‌های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کنند. به همین دلیل، سکته مغزی یک وضعیت اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و درمان سریع آن بسیار مهم است.

اصولاً اقدامات اولیه به موقع می‌تواند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهد و در صورت درمان‌های مؤثری که برای این روش می‌تواند صورت بگیرد، می‌تواند از ایجاد عوارض شدید بر اثر سکته مغزی جلوگیری کرد.

برای آشنایی بیشتر با سکته مغزی و اینکه ببینیم سکته مغزی چیست؟ انواع سکته مغزی کدام است، در ادامه با کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روزمهر همراه باشید.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک عارضه بسیار ناگوار است که اغلب برای بیمار عوارض فراوان و نگران کننده‌ای به‌ جا می‌گذارد و کیفیت زندگی فرد کاملاً تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرد. این عارضه معمولاً بدون علائم واضحی اتفاق می‌افتد، به همین دلیل به آن قاتل خاموش هم می‌گویند.

اساساً سلول‌های مغز، سلول‌های حساسی هستند. این سلول‌ها برای زنده ماندن به ‌صورت مدام به اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارند. هر عاملی که مانع از رسیدن اکسیژن به این سلول‌ها شود، باعث مرگ سلول شده و به عملکرد مغز آسیب می‌رساند.

سکته مغزی (stroke) یا به اصطلاح دقیق‌تر آن حوادث مغزی-عروقی نوعی اختلال نورولوژیک ناگهانی است که بر اثر به وجود آمدن اختلال در خون‌رسانی به بخشی از مغز اتفاق می‌افتد.

در حقیقت اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد و این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند.

دلایل متعددی مانند لخته شدن خون درون رگ‌های مغز و یا پاره شدن رگ حامل و نرسیدن خون تازه به سلول‌های مغزی ممکن است منجر به مرگ سلول‌های آن ناحیه از مغز و در نتیجه سکته شود.

در نتیجه با نرسیدن اکسیژن کافی، بافت مغز و سلول‌های آن ناحیه دچار آسیب شدیدی شده و با گذشتن چند دقیقه شروع به مرگ می‌کنند. در نهایت تمامی اعضای داخلی بدن که توسط آن ناحیه آسیب دیده مغز کنترل می‌شدند فعالیت طبیعی خود را از دست می‌دهند.

از آنجا که هر قسمت از مغز وظیفه‌ی کنترل بخشی از بدن را بر عهده دارد، هر قسمتی از مغز که دچار انسداد شود، می‌تواند عارضه‌ی متفاوتی را به نمایش بگذارد. برای مثال اگر خون‌رسانی پشت مغز متوقف شود، می‌تواند منجر به اختلال در بینایی گردد.

بعد از سکته مغزی افراد دچار ناتوانایی‌هایی شامل بی حسی یک طرفه بدن، اختلال در بلع غذا، اختلال تکلم، ناتوانی‌های حرکتی و‌ شناختی و سایر مشکلات می‌شوند. از آنجا که هر نیمکره از مغز وظیفه کنترل نیمه‌ی مخالف بدن را دارد، در برخی موارد شدید ممکن است نیمی از بدن بیمار فلج شود.

فارغ از آن که با سکته مغزی شدید روبه‌رو هستیم یا خفیف، این سکته یک موقعیت اورژانس پزشکی بوده و نیازمند درمان فوری است، و درمان و مداخله سریع، در کاهش عوارض و آسیب‌های ناشی از آن بسیار مؤثر است.

البته امروزه بسیاری از این مشکلات را با درمان درست و زود هنگام توسط روش‌های درمانی مانند تحریک الکترومغناطیسی مغز با دستگاه TMS قابل درمان است.

انواع سکته مغزی

۱- سکته مغزی خفیف

در صورتی که در فرد زمینه ایجاد سکته مغزی وجود داشته باشد، بهترین حالت رخ دادن آن وقوع یک سکته خفیف است. سکته مغزی خفیف در نتیجه یک لخته خون موقت اتفاق می‌افتد.

این نوع سکته علائم هشدار دهنده‌ای دارد که می‌تواند نشانه‌ی هشدار برای بیمار باشد، اما این علائم پایدار و جدی نخواهد بود. حتی ممکن است در برخی شرایط بیمار متوجه رخ دادن سکته مغزی نشود.

سکته مغزی خفیف با علائمی مانند احساس بی‌حسی، فلج در یک سمت بدن، سرگیجه، اختلال در تکلم، و سردرد شدید همراه باشد که این علائم از فردی به فرد دیگر ممکن است متفاوت باشد.

با این حال نسبت به چنین علائمی‌ باید هشیار بود. به خصوص اینکه بیمار با شرایطی مانند سن بالا، مصرف سیگار، کلسترول بالا، بیماری قلبی و دیابت نیز درگیر باشد.

در حدود ۳۰ درصد از افرادی که سکته خفیف را تجربه می‌کنند، دچار سکته شدید خواهند شد. به همین دلیل در صورت وقوع، بهتر است جدی گرفته شده و برای پیشگیری از وقوع مجدد آن تدبیری بیاندیشید.

۲- سکته مغزی هموراژیک

سکته مغزی هموراژیک زمانی اتفاق می‌افتد که شریان مغز پاره شده و یا خون در آن نشت پیدا کند. در نتیجه این شرایط، خون حاصل باعث بروز فشار اضافی در جمجمه شده؛ مغز را متورم می‌کند و به سلول‌ها و بافت‌های مغز آسیب می‌رساند.

درصد کمی از موردهای سکته مغزی به دلیل پارگی رگ خونی رخ می‌دهند. در برخی بیماران به دلایلی چون بیماری مادرزادی، افزایش سن، مصرف مخدرها، عفونت، ممکن است دیواره‌ی رگ‌ها ضعیف شده و دچار پارگی شود.

۳- سکته مغزی ایسکمیک

در طی سکته ایسکمیک، رگهای خون‌رسان به مغز باریک و یا مسدود می‌شوند. این انسداد معمولا در اثر لخته شدن خون ایجاد می‌شود. در حقیقت درصد زیادی از سکته‌های مغزی به دلیل ایجاد یک لخته خون بزرگ در رگ‌های خونی اتفاق می‌افتد.

همچنین این نوع سکته می‌تواند در اثر ظهور پلاک در تصلب شرایین یعنی رسوب چربی بر دیواره رگ‌های خونی و گرفتگی عروق در اثر رسوب چربی اتفاق بیافتد. در نتیجه منجر به ایجاد یک لخته خون بزرگ می‌شود و حضور این لخته در رگ، مانع حرکت خون تازه به سمت بافت‌های مغز می‌گردد.

لخته خون معمولاً در مویرگ‌های باریک مغز به وجود نمی‌آید. شروع این لختگی در رگ‌های بزرگتر و اصلی است و قطعاتی از این لخته می‌توانند جدا شده و با جریان خون به سمت اندام‌ها حرکت کنند. از آنجا که قطر مویرگ‌های مغز کم است، این لخته‌های جدا شده می‌تواند مویرگ را مسدود کند.