انواع سکته مغزی، از جمله یکی از حوادث پزشکی بحرانی و خطرناک، به طور گستردهای در جوامع جهان شناخته شدهاند.
سکته مغزی، باعث اختلال در عملکرد مغز و بافتهای مغزی میشود و میتواند عواقب جبرانناپذیری برای فرد مبتلا به آن داشته باشد. این حالت ناگهانی و وحشتناک میتواند به طور قابل توجهی بر روی کیفیت زندگی و حتی بقای فرد تأثیر گذار باشد.
از سکته مغزی ایسکمیک که ناشی از قطع عرضی یا کاهش جریان خون به مغز است، گرفته تا سکته مغزی هموراژیک که ناشی از خونریزی در مغز است، این حالتها متنوعی از علائم و پیامدهای مختلف دارند.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر قصد داریم به بررسی انواع مختلف سکته مغزی، روشهای درمانی و راههای پیشگیری آن پرداخته میشود.
علائم سکته مغزی
علائم اصلی سکته مغزی عبارتند از:
– ضعف یا بی حسی ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف بدن
– گیجی ناگهانی، مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
– مشکل دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم
– مشکل ناگهانی راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی
– سردرد شدید ناگهانی بدون علت شناخته شده
سایر علائم جدی عبارتند از:
– از دست دادن موقت بینایی یا تاری دید
– گفتار نامفهوم و عدم تکلم
– مشکل در بلع
– شروع ناگهانی گیجی، مشکل در درک یا از دست دادن حافظه
– شروع ناگهانی سردرد شدید
– شروع ناگهانی سرگیجه، از دست دادن تعادل یا عدم هماهنگی
– شروع ناگهانی بی حسی یا فلج در صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن
تشخیص سریع این علائم و جستجوی فوری مراقبتهای پزشکی بسیار مهم است، زیرا مداخله زودهنگام در مورد سکته مغزی حیاتی است.
انواع سکته مغزی
هنگامی که جریان خون در ناحیهای از مغز مسدود میشود، سکته مغزی رخ میدهد و در نتیجه آسیب غیر قابل برگشتی به سلولهای مغز وارد میشود. تأثیر سکته مغزی با توجه به محل و شدت آسیب مغزی تعیین میشود.
درمانهای خاصی برای به حداقل رساندن اثرات سکته مغزی از نظر زمان بسیار مهم هستند. به عنوان مثال، افرادی که سکته مغزی را به دلیل لخته شدن خون تجربه میکنند، میتوانند از داروهای ضد انعقاد استفاده کنند.
تشخیص سریع علائم سکته مغزی و شماره گیری با 115 بسیار مهم است. از رانندگی به بیمارستان خودداری کنید. تماس با آمبولانس ورود به یک مرکز مجهز برای ارائه مراقبت بهینه سکته را تضمین میکند.
دو دسته اصلی از انواع سکته مغزی وجود دارد:
- سکتههای ایسکمیک: این سکتهها به دلیل انسداد شریان (یا در موارد نادر، ورید) رخ میدهد. تقریباً 87 درصد از سکتههای مغزی ایسکمیک هستند.
- سکتههای هموراژیک: این سکتهها در نتیجه خونریزی ایجاد میشوند و تقریبا 13 درصد از سکتههای مغزی خونریزی دهنده است.
انواع سکته مغزی ایسکمیک چیست؟
سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق میافتد که رگ خونی تأمین کننده مغز مسدود میشود و جریان خون و اکسیژن از بخش مغز قطع میشود. این باعث میشود سلولها و بافتهای مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن کنند. سکتههای مغزی ایسکمیک در درجه اول به دو دسته تقسیم میشوند:
- سکتههای ترومبوتیک: ناشی از لخته خونی است که در رگ های خونی داخل مغز ایجاد میشود.
- سکتههای آمبولیک: ناشی از لخته خون یا بقایای پلاکی است که در جای دیگری از بدن تشکیل میشود و سپس از طریق جریان خون حرکت می کند تا در رگ خونی مغز قرار گیرد.
سکته ترومبوتیک
سکتههای ترومبوتیک توسط یک لخته خون (ترومبوز) ایجاد میشود که در شریانهای خونرسانی به مغز ایجاد میشود.
این نوع سکته معمولاً در افراد مسن، به ویژه آنهایی که کلسترول بالا، آترواسکلروز (تجمع چربی و چربی در دیواره عروق خونی) یا دیابت دارند، دیده میشود.
شروع علائم سکته مغزی ترومبوتیک میتواند متفاوت باشد، گاهی اوقات به طور ناگهانی، اغلب در خواب یا ساعات اولیه صبح رخ میدهد، در حالی که در موارد دیگر، علائم ممکن است به تدریج در طی چند ساعت یا حتی روزها ایجاد شوند.
سکتههای ترومبوتیک ممکن است با یک یا چند “سکته کوچک” که به عنوان حملات ایسکمیک گذرا (TIAs) شناخته می شوند، انجام شود. حمله ایسکمیک گذرا میتواند از چند دقیقه تا 24 ساعت طول بکشد و اغلب یک علامت هشدار دهنده سکته مغزی قریب الوقوع است.
اگرچه معمولاً خفیف و موقتی است، اما علائم حملات ایسکمیک گذرا مشابه علائم یک سکته مغزی کامل است. نوع دیگری از سکته مغزی که در رگهای خونی کوچک مغز رخ میدهد، انفارکتوس لکونار نامیده میشود. اصطلاح “لاکونار” از کلمه لاتین “حفره” گرفته شده است. انفارکتوس لاکونار معمولا در افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا دیده میشود.
سکته آمبولیک
سکتههای آمبولیک معمولاً توسط یک لخته خون (آمبولی) ایجاد میشود که در جای دیگری از بدن تشکیل میشود و از طریق جریان خون به مغز میرسد.
این سکتهها اغلب با بیماری قلبی یا جراحی قلب همراه است و به طور ناگهانی و بدون هیچ گونه علامت هشدار دهنده قبلی رخ میدهد. تقریباً 15 درصد از سکتههای آمبولیک در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی اتفاق میافتد، یک ریتم غیرطبیعی قلب که در آن حفرههای فوقانی قلب به طور مؤثری نمیکوبند.
انواع سکته مغزی هموراژیک چیست؟
سکتههای هموراژیک زمانی اتفاق میافتد که رگ خونی تغذیه کننده مغز پاره شود و خونریزی کند. هنگامی که یک سرخرگ به مغز خونریزی میکند، سلولها و بافتهای مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم میشوند. علاوه بر این، فشار و تحریک/تورم ناشی از آن میتواند منجر به آسیب بیشتر مغز شود.
سکتههای هموراژیک به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
- خونریزی داخل مغزی: خونریزی از رگهای خونی داخل مغز منشأ میگیرد.
- خونریزی زیر عنکبوتیه: خونریزی در فضای زیر عنکبوتیه، ناحیه بین مغز و غشاهای پوشاننده آن رخ میدهد.
خونریزی داخل مغزی
خونریزی داخل مغزی معمولاً ناشی از فشار خون بالا است که منجر به خونریزی ناگهانی و سریع میشود. این نوع خونریزی اغلب بدون علائم هشدار دهنده رخ میدهد و میتواند به حدی شدید باشد که منجر به کما یا حتی مرگ شود.
خونریزی ساب عنکبوتیه
خونریزی زیر عنکبوتیه زمانی رخ میدهد که خونریزی بین مغز و غشاهای پوشاننده مغز (مننژها) در فضای زیر عنکبوتیه اتفاق میافتد.
این نوع خونریزی اغلب با آنوریسم یا ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) همراه است و همچنین میتواند ناشی از تروما باشد.
آنوریسم ناحیهای ضعیف و برآمده روی دیواره شریان است که مستعد پارگی است. آنوریسمها میتوانند در بدو تولد (مادرزادی) وجود داشته باشند یا در اواخر زندگی به دلیل عواملی مانند فشار خون بالا یا تصلب شرایین ایجاد شوند.
AVM یک بیماری مادرزادی است که با شبکه غیر طبیعی شریانها و وریدها مشخص میشود. علت دقیق AVMها ناشناخته است، اما میتوانند ماهیت ژنتیکی داشته باشند یا با سندرمهای خاص مرتبط باشند.
انواع سکته مغزی مکرر چیست؟
سکتههای مکرر یک نگرانی مهم است و از هر 4 نفر 1 نفر را تحت تاثیر قرار میدهد که در طی 5 سال از رویداد اولیه خود سکته مغزی را تجربه کرده اند.
این خطر بلافاصله پس از اولین سکته مغزی بالاتر است و با گذشت زمان کاهش مییابد. احتمال ناتوانی شدید و مرگ و میر با هر سکته بعدی افزایش می یابد.
تقریباً 3 درصد از بازماندگان سکته مغزی در عرض 30 روز پس از سکته اول، سکته دوم را تجربه می کنند و حدود یک سوم سکته دوم را در عرض 2 سال تجربه می کنند.
افزایش خطر سکتههای مکرر اهمیت مدیریت پیشگیرانه و استراتژیهای پیشگیری را پس از سکته اولیه نشان میدهد. مراقبتهای جامع پس از سکته مغزی و پیروی از درمانهای توصیه شده میتواند به کاهش شانس تجربه یک رویداد مخرب عروق مغزی کمک کند.
احتمال سکته دوم بعد از سکته اول چقدر است؟
در عرض 5 سال از اولین سکته مغزی، حدود 1 نفر از هر 4 نفر ممکن است سکته مغزی مکرر را تجربه کنند، که این خطر بلافاصله پس از سکته اولیه بالاتر است و به مرور زمان کاهش می یابد.
خطر عود سکته مغزی هم در مردان و هم در زنان کاهش یافته است و زنان در مقایسه با مردان کمی بیشتر در معرض خطر عود هستند.
خطر سکته دوم در هفته اول پس از حمله ایسکمیک گذرا (TIA) به 12.8٪ میرسد و بدون تغییر سبک زندگی، خطر سکته دوم در پنج سال آینده میتواند به 30٪ برسد.
تقریباً از هر 4 بازمانده سکته، 1 نفر دچار سکته مغزی دیگری میشود که بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه مانند تغییر سبک زندگی، مدیریت عوامل خطر مانند فشار خون و کلسترول بالا و مصرف داروهای تجویز شده تاکید می کند.
تحقیقات نشان داده است که افراد سیاهپوست ممکن است بیشتر از سفیدپوستان دچار تکرار سکته مغزی شوند و این امر بر اهمیت درک عوامل مؤثر در عود سکته مغزی، از جمله نابرابریهای مربوط به نژاد تأکید دارد.
به طور خلاصه، احتمال سکته دوم بعد از سکته اول میتواند بر اساس عوامل خطر فردی، انتخاب شیوه زندگی و مدیریت به موقع شرایط سلامت متفاوت باشد. برای بازماندگان سکته مغزی بسیار مهم است که با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی برای اجرای استراتژیهای پیشگیرانه و کاهش خطر سکتههای مکرر همکاری کنند.
روش های درمانی
روش های درمانی سکته مغزی، به ویژه سکته مغزی ایسکمیک، شامل رویکردهای مختلفی با هدف بازگرداندن جریان خون به ناحیه آسیب دیده مغز و جلوگیری از آسیب بیشتر است. در اینجا یک توضیح جامع در مورد روش های درمان سکته مغزی بر اساس آورده شده است:
- ترومبکتومی اندوواسکولار: این روش شامل استفاده از استنت برای برداشتن لختههای خون به روشی کمتر تهاجمی است که درمان مؤثری را در یک بازه زمانی کوتاه پس از سکته ارائه میکند.
- دارو: داروهای رقیق کننده خون ممکن است برای جلوگیری از تشکیل لخته و کاهش خطر سکتههای مکرر تجویز شوند. با این حال، مدت و نوع دارو باید به دقت توسط متخصصان مراقبت های بهداشتی نظارت شود.
- آنژیوپلاستی: از این روش می توان برای باز کردن عروق خونی باریک یا مسدود شده در مغز، بهبود جریان خون و کاهش خطر سکته استفاده کرد.
- درمان ترومبولیتیک: این درمان شامل تجویز داروهای لخته ساز برای حل کردن لختههای خون و بازگرداندن جریان خون به مغز است، بهویژه زمانی که پس از شروع علائم در یک بازه زمانی خاص تجویز شود.
- اقدامات پیشگیرانه: اصلاح سبک زندگی مانند حفظ یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، مدیریت فشارخون و سطح کلسترول، و اجتناب از سیگار کشیدن در پیشگیری از سکته مغزی و کاهش خطر عود بسیار مهم است.
- گفتاردرمانی: برای افرادی که پس از سکته مغزی دچار مشکلات گفتاری و زبانی میشوند، گفتار درمانی میتواند به بهبود مهارتهای ارتباطی و غلبه بر چالشهای مرتبط با زبان کمک کند.
- درمان متمرکز بر هیجان (EFT): EFT بر افزایش آگاهی عاطفی، تنظیم احساسات و حل تعارضات عاطفی تمرکز دارد که میتواند برای افرادی که با چالشهای عاطفی پس از سکته مواجه میشوند مفید باشد.
- درمان بین فردی: این رویکرد میتواند به افراد در بهبود روابط بین فردی و رسیدگی به مسائل مربوط به رابطه که ممکن است پس از سکته مغزی ایجاد شود کمک کند.
هدف این روشهای درمانی رسیدگی به عواقب فوری سکته، جلوگیری از سکتههای بعدی و حمایت از فرد در روند بهبودی و توانبخشی است. برای بیماران سکته مغزی ضروری است که مراقبتهای جامعی را دریافت کنند که شامل مداخلات پزشکی، درمان و تنظیم شیوه زندگی برای بهبود بهبودی آنها و کاهش خطر سکتههای مکرر باشد.
سخن پایانی
سکتههای مغزی را می توان به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم کرد: ایسکمیک و هموراژیک. سکتههای مغزی ایسکمیک که حدود 87 درصد از سکتههای مغزی را تشکیل میدهند، به دلیل انسداد یا لخته شدن رگهای خونی تغذیه کننده مغز ایجاد میشوند. این نوع سکته را میتوان به سکتههای ترومبوتیک که در آن یک لخته در داخل رگهای خونی مغز تشکیل میدهد، و سکتههای آمبولیک، که در آن لخته یا بقایای پلاک از جای دیگری در بدن حرکت میکنند تا رگ خونی مغز را مسدود کنند، تقسیم میشود.
از سوی دیگر، سکتههای هموراژیک که حدود 13 درصد از سکتههای مغزی را تشکیل میدهند، به دلیل خونریزی در داخل مغز، یا از پارگی رگ خونی (خونریزی داخل مغزی) یا خونریزی بین مغز و غشاهای پوشاننده آن (خونریزی زیر اکنوید) ایجاد میشوند.
شناخت علائم سکته مغزی، مانند ضعف ناگهانی، بی حسی، گیجی، مشکلات بینایی و سردرد شدید، بسیار مهم است، زیرا مداخله پزشکی سریع میتواند به طور قابل توجهی نتایج را بهبود بخشد. رویکردهای درمانی بر اساس نوع سکته مغزی متفاوت است و ممکن است شامل داروهای لختهساز، روشهای اندوواسکولار و اقدامات پیشگیرانه مانند اصلاح سبک زندگی و مدیریت دارو باشد. تحقیقات و پیشرفتهای در حال انجام در مراقبت از سکته مغزی برای بهبود پیشآگهی و کیفیت زندگی افرادی که تحت تأثیر این بیماری جدی عصبی هستند، ادامه مییابد.