آیا تا به حال شاهد لرزش ناگهانی بدن، از دست رفتن هوشیاری یا گیجی خودتا یا یکی از عزیزانتان بوداید؟ اگر باسخ شما به این سوال مثبت است پس یعنی با تشنج مواجه شده اید، اما سوالی که در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر به آن پاسخ آن می‌دهیم این است که آیا همه تشنج خطرناک است؟
بیشتر افراد از اهمیت و خطرات تشنج آگاه نیستند. یا اینکه فکر می‌کنند تشنج یک مشکل جدی نیست، یا اینکه این موضوع به حدی خطرناک است که ممکن است منجر به مرگ شوند. در واقعیت، واقعیتی متوسط وجود دارد. مشکلاتی مانند صدمات، تأثیرات تشنج‌های مکرر بر مغز، و شرایط اضطراری تشنج ممکن است وجود داشته باشد. این موضوع، یک موضوع ترسناک است که باید به آن پرداخته شود پس برای درک این سوال در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
تشنج چیست؟
تشنج یک اختلال ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز است که می‌تواند منجر به طیف وسیعی از علائم، از جمله لرزش، از دست دادن هوشیاری و تغییرات رفتاری شود. این طوفان الکتریکی می‌تواند در هر ناحیه‌ای از مغز رخ دهد و بسته به محل شروع آن، علائم متفاوتی ایجاد کند.
بیمارانی که تشنج می‌کنند، ممکن است به صرع مبتلا باشند، اما همه‌ی افرادی که تشنج دارند، ممکن است که به این بیماری مبتلا نباشند. خطرات تشنج بستگی به علت آن دارد و دو نوع تشنج وجود دارد که عبارتند از تشنج کانونی و تشنج عمومی. تشنج کانونی از یک قسمت خاص از مغز آغاز می‌شود و بیشتر بیماران صرع این نوع تشنج را تجربه می‌کنند. اما در تشنج‌های عمومی، سلول‌های عصبی هر دو ناحیه‌ی مغز دچار مشکل می‌شوند و علائمی مانند اسپاسم و سیاه شدن دید را به همراه دارند.
تشنج‌ها می‌توانند کوتاه و گذرا باشند یا دقایقی طول بکشند و در موارد نادر، حتی می‌توانند به یک وضعیت تشنجی پایدار تبدیل شوند. علل مختلفی برای تشنج وجود دارد، از جمله صرع، آسیب مغزی، عفونت، سکته مغزی و اختلالات متابولیک. در برخی موارد، هیچ علت مشخصی برای تشنج یافت نمی‌شود.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید دچار تشنج شده‌اید، فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید. با تشخیص و درمان به موقع، می‌توان تشنج را کنترل کرد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد.
آیا تشنج خطرناک است؟
پاسخ به این سؤال که آیا تشنج خطرناک است؟ به طور کلی می‌توان گفت که بله حتی اگر اتفاقی کوتاه و گذرا رخ دهد. بهتر است که به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
تشنج یک وضعیت ناگوار و خطرناک است که معمولاً به صورت ناگهانی و بدون هشداری رخ می‌دهد. این وضعیت باعث از دست دادن کنترل بر روی عضلات می‌شود و ممکن است منجر به سکته ناخواسته و افتادن فرد بشود.
تشنج می‌تواند در هر قسمتی از بدن اتفاق بیفتد، اما بیشترین تأثیر آن بر عضلات اندام‌های بالا و پایین بدن مشاهده می‌شود. افراد مبتلا به بیماری‌های مغزی مانند اپیلپسی، سکته مغزی، تومور مغزی و حتی بیماری‌های خفیف‌تر مثل تهوع و استرس ممکن است به تشنج مبتلا شوند.
تشنج اگرچه در بسیاری از موارد بی‌خطر است؛ اما در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی در سیستم عصبی و یا دیگر بیماری‌ها باشد.
به عنوان مثال، تشنج می‌تواند ناشی از تغییرات شیمیایی در مغز، کاهش ناگهانی در سطح گلوکز خون یا حتی عوامل خارجی مانند مصرف مواد مخدر، الکل یا داروهای خطرناک باشد؛ بنابراین، اگر فردی تشنج داشته باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کند تا علت آن مشخص شده و درمان مناسبی انجام شود و از وقوع موارد خطرناکی مثل افتادن و آسیب جدی به جلوگیری شود.
چه چیزی باعث تشنج خطرناک می شود؟
تشنج می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از شرایط باشد، از جمله:
- صرع: شایع ترین علت تشنج خطرناک، صرع است، یک اختلال عصبی که باعث فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز می‌شود.
- آسیب مغزی: آسیب مغزی ناشی از سکته مغزی، ضربه مغزی یا عفونت می‌تواند منجر به تشنج شود.
- عفونت: عفونت هایی که بر مغز یا غشاهای اطراف آن (مننژیت) تأثیر می‌گذارند می‌توانند باعث تشنج شوند.
- سکته مغزی: سکته مغزی به موقعیتی اشاره دارد که جریان خون به بخشی از مغز قطع می‌شود، که این موضوع می‌تواند منجر به آسیب رساندن به سلول‌های مغزی و در نتیجه تشنج ایجاد کند.
- کمبود اکسیژن: کمبود اکسیژن در مغز، مانند زمانی که غرق می‌شوید یا خفه می‌شوید، می‌تواند منجر به تشنج شود.
- اختلالات متابولیک: بعضی از اختلالات متابولیکی، از جمله کاهش قند خون، ممکن است باعث ایجاد تشنج شوند.
- سموم: قرار گرفتن در معرض سموم خاص، مانند سرب یا داروهای خاص، می‌تواند منجر به تشنج شود.
علائم تشنج خطرناک چیست؟
همه تشنج‌ها خطرناک نیستند. با این حال، برخی از علائم هشدار دهنده وجود دارد که نشان می‌دهد تشنج ممکن است خطرناک باشد، از جمله:
- تشنج مکرر در یک دوره کوتاه زمانی (دو یا بیشتر تشنج در 24 ساعت)
- تشنج‌های طولانی (بیش از پنج دقیقه)
- از دست دادن هوشیاری بعد از تشنج
- مشکل در تنفس بعد از تشنج
- گیجی یا خواب آلودگی بعد از تشنج
- درد گردن یا سفتی
- تب
- استفراغ
- کبودی یا جراحت
خطرات تشنج چیست؟
خطرات تشنج برای بیماران مبتلا به این بیماری بسیار جدی است. اگر شخصی در شرایط حساس به تشنج دچار شود، ممکن است جان خود را از دست بدهد.
به دلیل از دست دادن کنترل بر اعمال و رفتار خود توسط فرد مبتلا، خطرات و خطرات مختلف در پیشرفت موقعیت‌های خطرناک وجود دارد. همچنین، اگر به درمان تشنج رسیدگی نشود، علائم آن ممکن است شدیدتر و طولانی‌تر شود؛ به‌گونه‌ای که ممکن است به قسمت مهمی از مغز آسیب برساند و یا منجر به کاهش عملکرد مغز شود.
به جز این حملات شدید که در اثر تشنج به وجود می‌آید که ممکن است باعث آسیب به بدن شوند. به عنوان مثال، قفل شدن دهان و گیر افتادن زبان بین دندان‌ها، اتفاقی است که بسیار شایع در بین افراد مبتلا به صرع و تشنج رخ می‌دهد. در این حالت‌ها، احتمال آسیب و یا جدا شدن زبان نیز وجود دارد. در ادامه، برخی از خطرات تشنج که برای اکثر بیماران پیش می‌آید را بررسی خواهیم کرد:
- شکستن استخوان: وقتی کسی تشنج می‌گیرد، تعادلش را از دست می‌دهد و ممکن است بیفتد. در این حالت، خطر شکستن استخوان‌ها بیشتر می‌شود.
- تصادف: اگر شخصی در حین رانندگی تشنج داشته باشد، نمی‌تواند خودرو را کنترل کند و حتما تصادف می‌کند. به افرادی که به تشنج‌های مکرر دچار هستند، اجازه رانندگی داده نمی‌شود.
- غرق شدن در آب: اگر کسی در کنار آب تشنج داشته باشد، احتمال سقوط به داخل آب زیاد است و نمی‌تواند خودش را نجات دهد.
- مشکلات روحی: افرادی که تشنج می‌گیرند یا صرع دارند، ممکن است به مشکلات روحی و روانی دچار شوند. افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی در این افراد بیشتر مشاهده می‌شود.
روش شناسایی تشنج توسط پزشک
برای جلوگیری از خطرات تشنج و پیشگیری از بازگشت آن، لازم است که پزشک اقدامات لازم را به کار ببرد.
ابتدا، پزشک برای تشخیص دقیق تشنج و علت آن، آزمایشات خون و بررسی‌های پزشکی انجام می‌دهد. از جمله مواردی که در آزمایش خون بررسی می‌شود، عدم تعادل الکترولیتی است.
اگر پزشک به وجود عفونت مشکوک باشد، ممکن است کشت مایع مغزی نخاعی را تجویز کند. همچنین، یکی از آزمایشات معمول برای تشخیص وضعیت بیمار، نوار مغزی است که در آن امواج مغزی اندازه گیری می‌شوند. در نهایت، با انجام سی تی اسکن یا MRI، وضعیت مغز نیز مشخص می‌شود و در صورت وجود تومور یا مسدود شدن جریان خون، این موارد به طور دقیق تشخیص داده می‌شود.
چگونه به فرد مبتلا به تشنج کمک کنیم؟
مشاهده تشنج در فردی می‌تواند تجربه‌ای هولناک و گیج‌کننده باشد. اما حفظ آرامش و اقدام سریع، کلید کمک به فرد مبتلا و جلوگیری از عواقب خطرناک است. در اینجا گام‌هایی که باید برای کمک به فرد مبتلا به تشنج بردارید، به طور خلاصه و گام به گام شرح داده شده است:
- محیط را امن کنید:
- هر چیزی که می‌تواند به فرد آسیب برساند را از بین ببرید.
- اجسام تیز، مبلمان سنگین یا مایعات داغ را از دور خارج کنید.
- اگر فرد در حال حمام کردن یا شنا کردن است، او را به آرامی از آب خارج کنید.
- زمان تشنج را یادداشت کنید:
- این کار به پزشک در تعیین مدت تشنج و شدت آن کمک می‌کند.
- از یک ساعت یا تلفن همراه برای ثبت دقیق زمان شروع و پایان تشنج استفاده کنید.
- فرد را به پهلو بخوابانید:
- این وضعیت به تنفس راحت‌تر فرد کمک می‌کند و از خفگی او جلوگیری می‌کند.
- اگر فرد به پهلو خوابیدن را ترجیح نمی‌دهد، می‌توانید او را به پشت بخوابانید و سرش را کمی به سمت پهلو کج کنید.
- زیر سر و گردن فرد را با چیزی نرم حمایت کنید:
- از یک بالش، حوله یا لباس تا شده برای این کار استفاده کنید.
- این کار از آسیب به سر و گردن فرد در حین تشنج جلوگیری می‌کند.
- لباس‌های تنگ را شل کنید:
- به خصوص در ناحیه گردن و قفسه سینه، لباس‌های تنگ را شل کنید تا فرد به راحتی نفس بکشد.
- با فرد صحبت کنید و سعی کنید او را آرام کنید:
- با لحنی آرام و مثبت با فرد صحبت کنید.
- به او بگویید که در کنار او هستید و همه چیز درست خواهد شد.
- از به کار بردن جملات تحریک‌کننده یا پرسیدن سوالات خودداری کنید.
- هرگز چیزی در دهان فرد نگذارید:
- حتی اگر تشنج تمام شده باشد، تا زمانی که فرد کاملاً هوشیار نشده است، هیچ چیز داخل دهان او نگذارید.
- این اقدام ممکن است باعث خفگی شود.
- در موارد خاص، با اورژانس تماس بگیرید:
- اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد (تشنج طولانی مدت).
- اگر فرد بعد از تشنج هوشیاری خود را از دست بدهد.
- اگر فرد دچار مشکل تنفسی شود.
- اگر فرد دچار تشنج‌های مکرر در مدت زمان کوتاه (دو یا بیشتر تشنج در 24 ساعت) شود.
- اگر فرد دچار تب، استفراغ، کبودی یا جراحت شود.
روش های درمانی تشنج
برای درمان و پیشگیری از خطرات تشنج، پزشک عموما داروهای ضد تشنج را تجویز می‌کند. در صورت نیاز به اصلاح اختلالات مغزی، روش‌های جراحی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، تحریک عصبی و رژیم غذایی خاص برای بیماران مبتلا به صرع و افرادی که تشنج دارند، توصیه می‌شود.
افرادی که به تشنج مبتلا هستند، باید در شرایط استرس زا قرار نگیرند. استرس و اضطراب می‌تواند وضعیت بیمار را بدتر کند و خطر حملات تشنج را افزایش دهد؛ بنابراین، باید برای آنها محیطی آرام و بدون استرس فراهم شود. همچنین، وضعیت خواب بیمار باید بهبود یابد و مطمئن شوید که حداقل ۸ ساعت خواب دارد؛ زیرا اختلالات خواب می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی مغز بیمار داشته باشد.
باید به یاد داشت که بیمار باید به صورت منظم به پزشک مراجعه کند و هیچگاه داروهای خود را به صورت خودسرانه قطع نکند. قطع دارو ممکن است منجر به حملات تشنجی شود و بیمار را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد.
سخن پایانی
تشنج می‌تواند یک تجربه ترسناک و گیج‌کننده باشد، هم برای فرد مبتلا به تشنج و هم برای اطرافیان او. با این حال، مهم است که به یاد داشته باشید که تشنج لزوماً به معنای خطرناک بودن نیست. با درمان مناسب و پیروی از یک سبک زندگی سالم، اکثر افراد مبتلا به تشنج می‌توانند زندگی عادی و پرباری داشته باشند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید مبتلا به تشنج هستید، مهم است که برای دریافت مراقبت‌های پزشکی مناسب به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا علت تشنج خود را مشخص کنید و بهترین برنامه درمانی را برای شما تعیین کنید.
