آناتومی مغز انسان یکی از پیچیده‌ترین و جذاب‌ترین اندام‌های بدن است که از میلیاردها نورون عصبی ساخته شده است که توسط تریلیون‌ها اتصال به نام سیناپس به هم متصل شده است.
تقریباً مغز انسان حدود 3 پوند وزن دارد و هوش، خوانایی، آغازگر حرکات بدن و کنترل کننده رفتار می‌باشد.
فعالیت در مغز انسان هرگز متوقف نمی‌شود و پیام‌های بی شماری در هر ثانیه مانند یک ماشین پین پال پر شارژ در داخل آن وجود دارد.
مغز انسان در سال‌های اول زندگی تا سه برابر بزرگ‌تر می‌شود و تا حدود 18سالگی به رشد خود ادامه می‌دهد.
بزرگ‌ترین مغز متعلق به نهنگ اسپرم است و وزن آن حدود 20 پوند است.
نورون‌های عصبی مغز شما بیشتر از هر تلفن همراهی پیام‌ها را ذخیره و به یکدیگر ارسال می‌کنند
محققان بر این باورند؛ مغز انسان مانند ماهیچه‌های بدن است و می‌توان برای تقویت ذهن، آن را تمرین داد.
در ادامه این مطلب از آناتومی مغز انسان با کلینیک تخصصی روزمهر همراه باشید.
آناتومی مغز انسان چیست؟
مغز اندام پیچیده‌ای است که افکار، احساست، لمس، مهارت‌های حرکتی، تنفس، بینایی، دما، گرسنگی و هر فرایندی که بدن ما را تنظیم می‌کند را کنترل می‌کنند.
نخاع و مغز انسان که از CNS امتداد پیدا می‌کند با یکدیگر، سیستم عصبی مرکزی را تشکیل می‌دهند.
مغز انسان از چه چیزهایی ساخته شده است؟
مغز یک بزرگسال به طور متوسط 3 پوند است و حدود 60درصد چربی دارد.
40درصد از باقی مانده آن را ترکیبی از آب، کربوهیدرات، پروتئین و نمک تشکیل می‌دهد.
محققان مغز را یک ماهیچه نمی‌دانند و حاوی رگ‌های خونی و اعصاب از جمله سلول‌های گیال و نورون‌های عصبی است.
ماده خاکستری و ماده سفید مغز چیست؟
ماده خاکستری از سوماهای عصبی (جسم سلول مرکزی گرد) و ماده‌های سفید را عمدتاً از آکسون‌ها ساقه‌های بلندی که نورون‌های عصبی را به یکدیگر متصل می‌کند ساخته شده است که در میلین‌ها که یک پوشش محافظ است پیچیده می‌شوند.
ترکیب‌های متفاوت نورون‌های عصبی به همین دلیل است که این دو را به صورت سایه‌هایی در بعضی از عکس برداری‌های خاص ظاهر می‌شود.
مغز چگونه کار می‌کند؟
مغز و سیگنال‌های شیمیایی و الکتریکی را در سراسر بدن ارسال و دریافت می‌کنند.
سیگنال‌ها فرایندهای مختلفی را مدیریت می‌کنند و مغز شما هر کدام را پردازش می‌کند.
برای مثال بعضی از آن‌ها باعث می سوند شما احساس خستگی کنید و بعضی دیگر مربوط به احساس درد شما هستند.
بعضی از پیام‌ها در مغز ذخیره می‌شوند در حالی که بعضی دیگر از طریق ستون فقرات به سراسر شبکه‌های گسترده اعصاب و به اندام‌های دور دست بدن ارسال می‌شوند.
برای انجام این کار سیستم عصبی مرکزی به میلیون‌ها نورون متکی است.
بخش‌های اصلی آناتومی مغز انسان و عملکردهای آن‌ها
مغز انسان را می‌توان به سه دسته مختلف تقسیم بندی کرد که شامل موارد زیر است:
- مخ
- ساقه مغز
- مخچه
- مغز
جلو مغز از ماده خاکستری (قشر مخ) و ماده سفید در مرکز آن تشکیل شده است. بزرگ‌ترین قسمت آناتومی مغز انسان بخش مغز است که حرکت اندام‌های مختلف بدن را هماهنگ و دمای را تنظیم می‌کند.
سایر قسمت‌های مغز شامل گفتار، قضاوت، تفکر و استدلال است و حل مسئله، احساسات و یادگیری را برای ما امکان پذیر می‌کند.
فعالیت‌های دیگر مغز مربوط به بینایی، شنوایی، لامسه و پنج حواس دیگر است.
غشا مغزی
(Cortex) در لاتین به معنای پوست و پوشش ماده خاکستری بیرونی مغز است.
و قشر مغز به دلیل چین خوردگی‌های سطحی زیادی که دارد تقریباً نیمی از وزن مغز را تشکیل می‌دهد.
قشر مغز را به دو نیم کره تقسیم بندی می‌کنند. دو نیمه در یک (sulci) و چین خوردگی ( gyri) و برجستگی شقاق طولی AKA که در شیار بزرگ و عمیق جلوی سر به سمت عقب کشیده می‌شود و به شکاف بین نیم کره داخلی مغز متصل می‌شود.
نیم کره سمت راست، سمت چپ بدن انسان را کنترل می‌کند و نیم کره سمت چپ، قسمت راست بدن را مدیریت می‌کند.
این دونیمه از شکل ماده سفید و مسیرهای c را از طریق یک ساختار بزرگ و عصبی به نام جسم پینه‌ای با یکدیگر مرتبط می‌کند. جسم پینه‌ای تقریباً در مرکز مغز قرار دارد.
ساقه مغز که وسط مغز انسان قرار دارد. مغز را به نخاع متصل می‌کند.
ساقه مغز از سه بخش مختلف تقسیم بندی می‌شود که شامل موارد زیر است:
- مغز میانی
- پونز
- مدولا
مغز میانی
نام دیگر مغز میانی مزانسفالون است که یک ساختار عصبی پیچیده است و طیف گسترده‌ای از خوشه‌های عصبی مختلف مانند هسته و کولیکول و مسیرهای عصبی یا ساختارهای دیگر را در برمی گیرد.
این ویژگی‌ها فعالیت‌های مختلف را سرعت می‌بخشد.
از شنیدن گرفته تا حرکت کردن یا محاسبه پاسخ‌ها و تغییرات محیطی مغز میانی همچنین دارای یک ماده سیاه است.
ناحیه‌ای که تحت تأثیر بیماری پارکینسون قرار گرفته است دارای تعداد زیادی از نورون‌های دوپامین و بخش‌های عمدهایی که وظیفه حرکت و هماهنگی بدن را ممکن می‌سازند.
پونز
منشأ 4 عصب از 12 عصب‌های جمجمه‌ای است که طیف گسترده‌ای از عملکردهایی مانند تولید اشک، جویدن، تمرکز بینایی، تعادل، شنوایی و حالت‌های چهره را پردازش می‌کند.
پونز را از کلمه لاتین پل گرفته‌اند که ارتباط بین مغز میانی و مدولا می‌باشد.
مدولا
در بصل‌النخاع جایی که مغز به نخاع می‌رسد و در پایین ساقه مغز قرار دارد.
مدولا برای بقای انسان حیاتی است و فعالیت‌هایی مانند ریتم قلب، تنفس، جریان خون و سطح اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را در بدن انسان تنظیم می‌کند.
مدولا فعالیت‌های غیر ارادی مانند عطسه، سرفه، استفراغ و بلع را برعهده دارد.
طناب نخاعی از پایین مدولا و از طریق یک سوراخ بزرگ در پایین جمجمه توسعه پیدا می‌کند.
طناب نخاعی که به وسیله مهره‌ها پشتیبانی می‌شوند پیام‌هایی را از مغز به سایر اندام‌های بدن ارسال می‌کند.
مخچه
مخچه یا مغز کوچک بخشی به اندازه یک مست است که در پشت سر، لوب گیجگاهی و پس سری و بالای ساقه مغز قرار دارد و مانند قشر مغز دارای دو نیم کره است.
بخش بیرونی را نورون‌های عصبی در برمی گیرد و بخش داخلی با قشر مغز در ارتباط است.
فعالیت‌های آن هماهنگ کردن حرکات ارادی عضلات بدن و حفظ تعادل است.
تحقیقات جدید در حال بررسی وظیفه مخچه را در فکرها، احساسات و رفتارهای اجتماعی و همچنین احتمال دخالت آن را در اعتیاد، اوتیسم و اسکیزوفرنی می‌دانند.
مننژها (پوشش‌های مغزی)
سه لایه پوششی محافظ به نام مننژ مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند که شامل موارد زیر است:
سخت شامه
بیرونی‌ترین لایه به حساب می‌آید و بسیار ضخیم و سخت است.
این شامل دولایه است:
- لایه پریوستال سخت شامه گنبد داخلی جمجمه
- لایه مننژ که زیر آن قرار گرفته است.
فضاهای بین لایه‌ها امکان عبور به شریان‌های عروقی را می‌دهند که جریان خون را به مغز می‌رسانند.
ماده عنکبوتیه
یک لایه خیلی نازک و تار مانند است که حاوی عصب‌های یا عروق خونی نمی‌باشد.
این CFS)، عنکبوتیه مایع مغزی و کل سیستم عصبی مرکزی را مانند مغز و نخاع را تخت پوشش خود قرار می‌دهد و به صورت منظم در اطراف این ساختارها به گردش در می‌آید تا ناخالصی‌ها را پاک‌سازی کند.
پیاماتر
یک غشای نازک است که سطح مغز را در برمی گیرد و خطوط آن را دنبال می‌کند که سرشار از رگ‌ها و شریان‌ها است. لوب‌های مغز و آن چه را که مدیریت می‌کنند.
قسمت‌هایی از مخ دارای چهار بخش متفاوت است که به آن‌ها لوب می‌گویند و شامل موارد زیر است:
- پیشانی
- جداری
- تمپورال
- پس سری
هر لوب فعالیت‌های خاصی را مدیریت می‌کند.
لب قدامی مغز (لوب پیشانی)
بزرگ‌ترین لوب مغز در جلوی سر قرار دارد، لوب پیشانی مغز انسان در عملکردهایی مانند تصمیم گیری، ویژگی‌های شخصیتی، تصمیم گیری و حرکت‌ها را برعهده دارد.
تشخیص بو معمولاً وظیفه قسمت‌هایی از لوب فروتنال است که ناحیه‌ای از بروکا را با توانایی گفتار برعهده دارد.
لوب جداری
قسمت میانی مغز است که به انسان کمک می‌کند که اشیا را شناسایی کند و محیط پیرامون خود را بیشتر درک کند.
همچنین لوب جداری در پردازش درد و لمس در بدن انسان نقش دارد.
لوب جداری نیز ناحیه ورنیکه را در خود جای داده است که به درک زبان گفتاری در مغز انسان کمک می‌کند.
لوب پس سری
شامل لوب اکسپیتال است که در قسمت پشتی مغز قرار دارد که مربوط به ناحیه بینایی است.
لوپ تمپورال
در دو طرف مغز قرار دارد که لوب گیجگاهی را شامل می‌شود و وظیفه حافظه کوتاه مدت، گفتار، ریتم موسیقی و تشخیص بو را برعهده دارد.
ساختارهای عمیق آناتومی مغز انسان
غده هیپوفیز
این غده یکی از اصلی‌ترین غدد در مغز به حساب می‌آید و ساختاری به اندازه یک نخود است که در اعماق مغز انسان یافت می‌شود.
غدد هیپوفیز، فعالیت‌های سایر غدد بدن را مدیریت می‌کند و جریان هورمون‌های تیروئیدی، آدرنال، تخمدان‌ها و بیضه‌ها را تنظیم می‌کند.
سیگنال‌های شیمایی را توسط هیپوتالاموس و ساقه‌های مغز دریافت می‌کنند.
هیپوتالاموس
در بالای غده هیپوفیز بخشی به نام هیپوتالاموس وجود دارد و پیام‌های شیمایی و فعالیت‌های آن را تنظیم می‌کند همچنین وظیفه الگوی خواب منظم را برعهده دارد.
گرسنگی و تشنگی را مدیریت می‌کند و همچنین بر بعضی از جنبه‌های حافظه و احساسات نقش بسیار مهمی را دارد.
آمیدگال
ساختاری کوچک و بادامی شکل می‌باشد که زیر نیم کره چپ و راست مغز قرار دارد. آمیدگال در سیستم لیمبیک مغز انسان گنجانده شده است.
و وظیفه آن تنظیم عواطف و حافظه است و با سیستم‌های گریز بدن در هنگام موقعیت‌های استرس زا هنگامی که توسط کسی یا چیزی تهدید می‌شود در ارتباط می‌باشد.
هیپوکامپ
در قسمت زیرین لوب گیجگاهی اندام خمیده‌ای به شکل اسب دریایی قرار دارد و بخشی از یک ساختار بزرگ به نام هیپوکامپ را تشکیل می‌دهد.
این اطلاعات را از قشر مغز دریافت می‌کنند و ممکن است که در بیماری آلزایمر نقش داشته باشد.
غده پینه آل
یک غده صنوبری در عمیق‌ترین قسمت مغز است و به وسیله بطن سوم به بالای ساقه مغز متصل می‌شود.
غدد صنوبری به نور و تاریکی جواب می‌دهند و ملاتونین را که مربوط به ریتم شبانه روزی خواب و بیدار است را تنظیم می‌کنند.
بطن‌ها و مایع مغزی نخاعی
در اعماق مغز چهار ناحیه با حفره یا گذرگاه‌های بین آن‌ها وجود دارد.
آن‌ها همچنین به کانال مرکزی نخاع و ناحیه زیر لایه عنکبوتیه مننژ باز می‌شوند و مایع مغزی نخاعی (CFS) را در داخل اطراف بطن‌ها، نخاع و بین مننژها قرار دارد تولید می‌کنند.
همچنین این مایع‌ها از طناب نخاعی و مغز محافظت می‌کنند.
همچنین مواد زائد شیمیایی و ناخالصی‌ها را پاک‌سازی می‌کنند و مواد مغذی را به بدن می‌رسانند.
خون رسانی به مغز
دودسته از رگ‌های خونی وجود دارند که اکسیژن و خون را به مغز می‌رسانند که شامل موارد زیر است:
- شریان‌های مهرهایی
- شریان‌های کاروتید
این شریان‌های کاروتید از کنار گردن شما در امتداد پیدا می‌کنند و هنگامی که با نوک انگشتانتان نبض خود را احساس می‌کنید. شریان‌های کاروتید داخلی به جمجمه مغزی منشعب می‌شوند و معمولاً خون را به قسمت جلویی مغز به گردش در می‌آورند.
هنگامی که شریان‌های مهرهایی ستون فقرات به سمت جمجمه راه پیدا می‌کنند در جایی که ساقه مغز به هم دیگر متصل می‌شوند و شریان‌های پایه را تشکیل می‌دهند و باعث خون رسانی به قسمت‌های عقبی مغز می‌شوند.
دایره ویلیس، شامل حلقه‌ای از رگ خونی است که در نزدیکی انتهای آناتومی مغز انسان قرار می‌گیرد و شریان‌های اصلی را به یکدیگر متصل می‌کند و خون‌ها را از جلوی مغز به گردش در می‌آورد.
این رگ خونی به سیستم‌های شریانی کمک می‌کند که با یکدیگر مرتبط باشند.
چه افسانه راجع به آناتومی مغز انسان نادرست است؟
ما در این جا به رایج‌ترین افسانه‌های نادرست راجع به مغز انسان اشاره کردیم که شامل موارد زیر است:
شما فقط از 10درصد از مغز خود می‌توانید استفاده کنید. این یک افسانه است که قرن‌ها است که وجود دارد و به هیچ عنوان صحیح نیست طبق تحقیقات علوم مغز و اعصاب تمامی قسمت‌های مغز برای فعالیت‌های انسان ضروری است.
اندازه مغز بر هوش انسان تأثیر می‌گذارد. هیچ مدرک علمی برای اثبات این مسئله وجود ندارد که مغزهای بزرگ‌تر باهوش‌تر از مغزهای کوچک هستند این امر به عواملی مانند جسته و اندازه اندام‌های بدن مربوط است.
الکل سلول‌های مغز را می‌کشد.در حالی که مصرف بیش از اندازه الکل می‌تواند به سلول‌های عصبی آسیب برساند؛ ولی فعالیت‌های شناختی بدن را مختل نمی‌کند و سلول‌های عصبی مغز را از بین نمی‌برد.
شما چپ مغز یا راست مغز هستید. این تصوری که تعدادی از مردم چپ مغز (منطقی) و بعضی از افراد دیگر راست مغز (خلاق) هستند افسانه نادرستی است.
دو نیم کره مغز طیف وسیعی از عملکردهای شناختی مغز را در برمی گیرند و هیچ مدرک و نظریه‌ای وجود ندارد که نشان دهد فرد تحت سلطه یک طرف بدن خود است.
قبل از یادگیری زبان دیگر به یک زبان صحبت کنید. این یک تصور غلط است که توسط محققان رد شد.
در واقع یادگیری زبان دوم می‌تواند مزایای مفیدی داشته باشد و عملکردهای مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
آگاهی از این افسانه‌ها و جست‌وجوی اطلاعات دقیق درباره مغز بسیار مهم است.
خلاصه
آناتومی مغز انسان به سه بخش اصلی تقسیم بندی می‌شود که شامل مغز پیشانی، مغز میانی و مغز خلقی است.
مغز پیشانی مسئول تصمیم گیری، برنامه ریزی، و مدیریت عواطف و احساسات است.
سیستم عصبی مرکزی مغز میانی مسئول کنترل مدیریت حرکات ارادی و غیر ارادی را بر عهده دارد.
پردازش اطلاعات دیداری و شنیداری، تشخیص حس و همچنین مدیریت حرکات ارادی بدن بر عهده مغز خلقی است.
