همه ما در زندگی روزمره با واژههای تشنج و صرع”برخورد کردهایم، اما تشنج با صرع چه فرقی دارد؟ آیا تشنج همان صرع است؟ پاسخ کوتاه و ساده این است: خیر، تشنج و صرع دو مفهوم متفاوت هستند.
تشنج را میتوان به عنوان یک اختلال ناگهانی و موقتی در فعالیت الکتریکی مغز تعریف کرد. در حالی که صرع یک بیماری عصبی مزمن است که با بروز مکرر و خودبهخودی تشنج مشخص میشود.
به عبارت دیگر، تشنج یک علامت است، در حالی که صرع یک بیماری است. همه افرادی که دچار تشنج میشوند، مبتلا به صرع نیستند، اما همه افراد مبتلا به صرع، به طور دورهای دچار تشنج خواهند شد.
در این مطلب از کلینیک تخصصی مغز و اعصاب روز مهر به پاسخ این سؤال که تشنج با صرع چه فرقی دارد پاسخ میدهیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
تشنج چیست؟
مغز یک سیستم الکتریکی پیچیده است که از الکتریسیته برای ارسال سیگنالهای عصبی در سراسر بدن استفاده میکند. مواد شیمیایی مختلفی به نام الکترولیت به هدایت الکتریسیته کمک میکنند. پتاسیم، سدیم، منیزیم و کلسیم هر کدام دارای بار الکتریکی منحصر به فردی هستند، بنابراین تعادل مناسب این الکترولیتها برای عملکرد مغز مهم است.
الکترولیتها مواد شیمیایی هستند که بار الکتریکی دارند و میتوانند در مایعات بدن حل شوند. آنها نقش مهمی در تنظیم تعادل مایعات، pH خون و عملکرد عضلات و اعصاب ایفا میکنند.
تشنج زمانی اتفاق میافتد که یک انفجار ناگهانی از فعالیت غیرطبیعی در مغز وجود داشته باشد. این میتواند با عملکردهای خاص مغز تداخل داشته باشد یا باعث افزایش فعالیت مغز شود که منجر به حرکات، ادراکات یا تجربیات غیرعادی میشود.
انواع تشنج
- تشنج عمومی یا تونیک-کلونیک:هر دو طرف مغز را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است باعث لرزش، حرکات تکاندهنده یا حرکات تکراری مانند چشمک زدن سریع شود.
- تشنج کانونی:مناطق کوچکی از مغز را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است باعث علائمی مانند بوییدن چیزی که وجود ندارد یا بیخبر شدن ناگهانی فرد از محیط اطراف خود شود. برخی از تشنجهای کانونی میتوانند گسترش یابند و بر سایر نواحی مغز تأثیر بگذارند.
مدت زمان تشنج
بیشتر تشنجها برای کمتر از 5 دقیقه طول میکشند، و بسیاری از آنها فقط برای چند ثانیه دوام میآورند.
برای تشنجی که بیش از 5 دقیقه طول بکشد، به عنوان وضعیت اضطراری پزشکی در نظر گرفته میشود.در نتیجه، مغز یک سیستم الکتریکی پیچیده است که به الکترولیتها برای عملکرد صحیح نیاز دارد. تشنج زمانی رخ میدهد که فعالیت غیرطبیعی در مغز اتفاق بیفتد و میتواند انواع مختلفی داشته باشد. اگر تشنج بیش از 5 دقیقه طول بکشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
صرع چیست؟
صرع چیست؟ صرع یک بیماری مغزی است که باعث میشود فرد به طور مکرر دچار تشنج شود. تشنج به معنای فعالیت غیرعادی و ناگهانی سلولهای مغزی است که میتواند باعث تغییراتی در رفتار، احساسات یا حرکات فرد شود.
چه زمانی به صرع مشکوک میشویم؟ پزشکان معمولاً زمانی به صرع مشکوک میشوند که:
- علت دیگری برای تشنج پیدا نشود: یعنی تشنج به دلیل آسیب به سر، عفونت یا مشکلات دیگر نباشد.
- فرد حداقل دو بار تشنج کرده باشد: البته این تشنجها باید با فاصله زمانی کافی از هم رخ داده باشند.
- آزمایشهای مغزی نشان دهند که مشکل از مغز است: این آزمایشها میتوانند فعالیتهای الکتریکی مغز را ثبت کنند.
چرا تشخیص دقیق صرع مهم است؟ تشخیص دقیق صرع بسیار مهم است، زیرا سایر بیماریهایی که باعث تشنج میشوند ممکن است خطرناک باشند و نیاز به درمان فوری داشته باشند. همچنین، با تشخیص دقیق صرع، پزشک میتواند درمان مناسب را برای کنترل تشنجها تجویز کند.
تشنج با صرع چه فرقی دارد؟ (روش های تشخیص)
تشنج و صرع دو واژهای هستند که اغلب به اشتباه به جای یکدیگر استفاده میشوند، اما در واقع به دو مفهوم متفاوت اشاره دارند. اما در واقع تشنج با صرع چه فرقی دارد؟
تشنج به طور کلی به یک دورهی فعالیت غیرطبیعی و ناگهانی در فعالیت الکتریکی مغز اشاره دارد که میتواند به شکل حرکات غیرارادی، تغییر در حالت هوشیاری، یا احساسات غیرعادی بروز کند. این فعالیت میتواند ناشی از دلایل مختلفی از جمله تب، ضربه به سر، یا مصرف مواد مخدر باشد.
در واقع، تشنج میتواند یک علامت باشد که نشاندهندهی وجود یک مشکل در سیستم عصبی است.
از سوی دیگر، صرع یک اختلال مزمن و طولانیمدت در مغز است که با تکرار تشنجها مشخص میشود. فردی که به صرع مبتلا است، به طور مکرر و بدون دلیل واضح دچار تشنج میشود.
این اختلال به طور معمول ناشی از تغییرات ساختاری یا شیمیایی در مغز است و میتواند به دلایل ژنتیکی، آسیبهای مغزی، یا عفونتها ایجاد شود؛ بنابراین، صرع به عنوان یک بیماری مزمن نیاز به مدیریت و درمان مداوم دارد، در حالی که تشنج ممکن است به دلیل یک وضعیت موقتی و بدون نیاز به درمان درازمدت رخ دهد.
در نهایت، تشنجها میتوانند در افراد غیر مبتلا به صرع نیز رخ دهند، اما در صورتی که فرد به طور مکرر دچار تشنج شود، ممکن است تشخیص صرع داده شود.
این تفاوت مهم است، زیرا شیوههای درمان و مدیریت این دو وضعیت میتواند بسیار متفاوت باشد. در حالی که تشنجهای موقتی ممکن است با درمانهای فوری و تغییرات در سبک زندگی کنترل شوند، صرع نیاز به درمانهای دارویی و پیگیریهای پزشکی منظم دارد.
به طور خلاصه برای پاسخ به این سؤال که تشنج و صرع چه فرقی باهم دارد؟ میتوان گفت که:
- تعریف:
– تشنج: یک حمله ناگهانی و غیرقابل کنترل از فعالیت الکتریکی در مغز.
– صرع: یک اختلال مزمن که با وقوع مکرر تشنجها مشخص میشود.
- علت:
– تشنج: میتواند به دلایل مختلفی مانند تب، آسیب، یا عفونت اتفاق بیفتد.
– صرع: معمولاً ناشی از اختلالات مزمن مغزی است و ممکن است دلیل آن مشخص نباشد.
- تعداد حملات:
– تشنج: ممکن است یک بار اتفاق بیفتد و به طور معمول به معنای وجود صرع نیست.
– صرع: نیازمند وقوع مکرر تشنجها (حداقل دو بار) برای تشخیص است.
مدیریت و درمان:
– تشنج: ممکن است نیاز به درمان فوری و موقتی داشته باشد.
– صرع: معمولاً نیازمند مدیریت طولانیمدت و درمان با داروهای ضد صرع است.
درمان تشنج و صرع چه فرقی با هم دارد؟
درمان تشنج و صرع هر چند شباهتهایی دارد، اما تفاوتهای مهمی نیز وجود دارد:
درمان تشنج
- تشنج یک حمله ناشی از عوامل مختلف مانند تب، عفونت مغزی، مصرف بیرویه الکل و… است
- درمان تشنج به رفع علت زمینهای آن مربوط میشود، مانند درمان عفونت مغزی یا کنترل تب
- در صورت بروز تشنج به دلیل قطع ناگهانی داروهای ضد تشنج، درمان شامل تجویز مجدد آن داروهاست
درمان صرع
- صرع یک بیماری مزمن عصبی است که یکی از علائم آن تشنج است
- درمان صرع به طور معمول شامل مصرف داروهای ضد تشنج (آنتیاپیلپتیک) برای کنترل حملات تشنجی است
- میزان بهبودی و رضایتبخشی درمان صرع با داروها بسته به نوع صرع در هر فرد متفاوت است
- در صرع، درمان دارویی معمولاً پس از بروز دومین حمله تشنجی شروع میشود تا از عوارض داروها اجتناب شود.
در مجموع، درمان تشنج به رفع علت زمینهای آن مربوط است، اما درمان صرع شامل مصرف طولانیمدت داروهای ضد تشنج برای کنترل حملات است.
تصمیمگیری درباره زمان شروع درمان دارویی در صرع مهم است تا از یک طرف حملات تشنجی کنترل شوند و از طرف دیگر عوارض داروها به حداقل برسد.
شباهتهای تشنج و صرع چیست؟
تشنج و صرع هر دو اختلالات عصبی هستند که میتوانند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارند و منجر به بروز علائم مشابهی شوند. با این حال، درک تفاوتها و شباهتهای این دو وضعیت میتواند به تشخیص و درمان صحیح کمک کند. در ادامه به بررسی عوامل مشترک بین تشنجهای ناشی از صرع و سایر اختلالات میپردازیم.
۱. علائم مشابه
یکی از ویژگیهای بارز تشنج و صرع، بروز علائم مشابه است. علائم تشنج میتواند شامل حرکات غیرارادی، از دست دادن هوشیاری، و احساس گیجی باشد. این علائم به تنهایی نمیتوانند تشخیص دقیقی از صرع یا سایر اختلالات ایجاد کننده تشنج ارائه دهند. به عنوان مثال، تشنجهای ناشی از تب در کودکان یا تشنجهای ناشی از مصرف مواد مخدر نیز میتوانند علائم مشابهی داشته باشند؛ بنابراین، برای تشخیص صحیح، نیاز به ارزیابی دقیق و انجام آزمایشات پزشکی است.
۲. خطرات ناشی از تشنج
هم صرع و هم سایر شرایطی که باعث بروز تشنج میشوند، خطراتی را به همراه دارند. یکی از خطرات عمده، افزایش احتمال آسیب ناشی از سقوط، تصادفات رانندگی و از دست دادن هوشیاری است.
این خطرات به ویژه در زمان بروز تشنج در مکانهای عمومی یا هنگام انجام فعالیتهای روزمره مانند رانندگی یا کار با ماشینآلات سنگین بیشتر میشود؛ بنابراین، آگاهی از این خطرات و اتخاذ تدابیر احتیاطی میتواند به کاهش آسیبهای ناشی از تشنج کمک کند.
۳. تشنج به عنوان اورژانس پزشکی
در بسیاری از موارد، خود تشنج معمولاً خطرناک نیست و به طور طبیعی در عرض چند دقیقه به پایان میرسد. با این حال، تشنج تنها در صورتی به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته میشود که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا باعث آسیب به فرد شود. در چنین شرایطی، نیاز به مداخله فوری پزشکی وجود دارد تا از عوارض جدی جلوگیری شود.
۴. تشخیص همزمان صرع و سایر اختلالات
نکته مهم دیگری که باید در نظر گرفته شود، این است که فرد میتواند هم صرع و هم وضعیت دیگری داشته باشد که باعث بروز تشنج میشود. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است به صرع مبتلا باشد و در عین حال از اختلالات متابولیک یا عفونتهای مغزی رنج ببرد که میتواند منجر به تشنج شود؛ بنابراین، پزشکان باید هر دو احتمال را در نظر بگیرند و با انجام آزمایشات لازم، تشخیص دقیقی از وضعیت بیمار ارائه دهند.
در نهایت، درک شباهتها و تفاوتهای بین تشنج و صرع میتواند به تشخیص و درمان بهتر این اختلالات کمک کند. توجه به علائم، خطرات و نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی از جمله نکات کلیدی در مدیریت این شرایط است. با افزایش آگاهی و اطلاعات، میتوان به بهبود کیفیت زندگی افرادی که با این اختلالات دست و پنجه نرم میکنند، کمک کرد.
تشخیص تشنج ناشی از صرع و سایر اختلالات چگونه است؟
تشخیص افتراقی تشنج ناشی از صرع و سایر اختلالات مانند تب، آسیب مغزی، مسمومیت و… مهم است تا درمان مناسب انجام شود. برخی راهکارها برای بهبود تشخیص عبارتند از:
۱. گرفتن شرح حال دقیق
پزشک باید شرح حال دقیقی از علائم، سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار بگیرد. این اطلاعات میتواند به افتراق صرع از سایر اختلالات کمک کند.
۲. انجام معاینات عصبی
معاینات عصبی برای ارزیابی رفتار، تواناییهای حرکتی و عملکرد ذهنی بیمار انجام میشود. این معاینات میتواند نشانههای افتراقی بین صرع و سایر اختلالات را مشخص کند.
۳. استفاده از آزمایشات تشخیصی
آزمایشات تشخیصی مانند نوار مغز (EEG)، سیتیاسکن و امآرآی میتوانند ناهنجاریهای مغزی را که باعث تشنج میشوند نشان دهند. نوار مغز به ویژه در تشخیص صرع کمک میکند.
۴. تکرار آزمایشات در صورت نیاز
در برخی موارد ممکن است نتایج آزمایشات اولیه مشخص نباشد. در این صورت، تکرار آزمایشات در زمانهای مختلف و در حین بروز تشنج میتواند به تشخیص دقیقتر کمک کند.
۵. پیگیری مداوم بیمار
پیگیری مداوم بیمار و ارزیابی مجدد علائم در طول زمان میتواند به افتراق صرع از سایر اختلالات کمک کند. همچنین، پاسخ به درمان نیز میتواند در تشخیص نقش داشته باشد.در نهایت، تشخیص افتراقی تشنج نیازمند همکاری نزدیک پزشک و بیمار است. استفاده از شرح حال دقیق، معاینات عصبی، آزمایشات تشخیصی و پیگیری مداوم میتواند به تشخیص دقیقتر و درمان مناسبتر کمک کند.
چه زمانی باید برای تشنج به دکترا مراجعه کنیم؟
تشنج معمولاً به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته نمیشود و در اکثر موارد به طور خود به خود برطرف میشود. با این حال، شرایطی که میتوانند منجر به بروز تشنج شوند، مانند قند خون بالا که به طور نامناسب کنترل شده یا سندرم هلپ (افزایش آنزیمهای کبدی، همولیز و پلاکتهای پایین (ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشند.
زمان مراجعه به اورژانس چه موقع است؟
فرد باید در شرایط زیر به اورژانس مراجعه کند:
- وجود یک وضعیت پزشکی زمینهای: اگر فرد به بیماریهای مزمن مبتلا باشد که ممکن است بر روی تشنج تأثیر بگذارد.
- بروز علائم عصبی دیگر: اگر فرد علائم دیگری نظیر سردرد شدید، ضعف عضلانی یا اختلال در بینایی را تجربه کند.
- بارداری: زنان باردار باید در صورت بروز تشنج به سرعت به پزشک مراجعه کنند.
- تجربه اولین تشنج: اگر فرد به تازگی اولین تشنج خود را تجربه کرده باشد، ضروری است که به اورژانس مراجعه کند.
شرایط افراد مبتلا به صرع
افرادی که به صرع یا سایر شرایط ایجاد کننده تشنج مبتلا هستند و قبلاً تشنج داشتهاند، معمولاً نیازی به تماس با پزشک ندارند، مگر اینکه:
- تغییر در الگوی تشنج: اگر الگوی تشنج فرد تغییر کند و تشنجها بیشتر یا شدیدتر شوند.
- آسیب در طول تشنج: اگر فرد در حین تشنج دچار آسیب شود یا به خود صدمه بزند.
نیاز به مراقبت پزشکی
با این حال، اگر داروی کنترل تشنج فرد به نظر میرسد که دیگر مؤثر نیست یا وضعیت او به طور کلی بدتر شده است، این افراد باید با پزشک خود تماس بگیرند. در این موارد، ارزیابی مجدد و تنظیم درمان میتواند ضروری باشد تا از بروز تشنجهای بیشتر و عوارض جانبی جلوگیری شود.
جمع بندی
به طور کلی در پاسخ مختصر به این سؤال که تشنج و صرع چه قرقی باهم دارد؟ میتوان گفت که تشنج و صرع هر چند ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، اما در واقع دو وضعیت متفاوت هستند.
تشنج یک حمله ناگهانی و گذرا است که میتواند به دلایل مختلفی مانند تب، آسیب مغزی یا مسمومیت رخ دهد.
در حالی که صرع یک بیماری مزمن عصبی است که با حملات تکراری تشنج مشخص میشود. درمان این دو نیز متفاوت است؛ در تشنج باید علت زمینهای آن برطرف شود، اما در صرع معمولاً از داروهای ضد تشنج برای کنترل حملات استفاده میشود.
با این حال، هر دو میتوانند خطراتی مانند آسیب ناشی از سقوط یا تصادفات را به همراه داشته باشند. همچنین، تشنج تنها در صورتی به عنوان یک اورژانس پزشکی محسوب میشود که بیش از ۵ دقیقه طول بکشد یا باعث آسیب شود.
افراد مبتلا به صرع یا شرایطی که باعث تشنج میشوند، معمولاً نیازی به مراجعه به اورژانس ندارند، مگر اینکه الگوی تشنجهای آنها تغییر کند یا در طول تشنج آسیب ببینند.
در نهایت، تشخیص افتراقی تشنج ناشی از صرع و سایر اختلالات مهم است تا درمان مناسب انجام شود. این امر با گرفتن شرح حال دقیق، انجام معاینات عصبی، استفاده از آزمایشات تشخیصی و پیگیری مداوم بیمار امکانپذیر است. درک تفاوتها و شباهتهای تشنج و صرع میتواند به بهبود مدیریت این اختلالات و ارتقای کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.